О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

Qalay, qо’rg’oshin va rux asosidagi antifriktsion qotishmalar. 
Ilgaridan qо‟llanilib 
kelayotgan qalay va qо‟rg‟oshin asosida olinadigan qotishmalar (babbitlar) dan og‟ir yuklangan 
mashinalar podshipniklarining yeyiluvchi qismi (vkladishlar) quyiladi. Maxsus xossalarga ega 
bо‟lish uchun babbitlar tarkibiga legirlovchi qо‟shimchalar kiritiladi. Masalan, mis qattiqlik va 
zarbiy qovushoqlikni, nikel qovushoqlik, qattiqlik, ishkalanishdagi yemirilishga bardoshlilikni, 
kadmiy elementi mustahkamlik va korroziyabardoshlilikni, surma esa mustahkamlikni oshiradi. 
Yuqori antifriktsion xossalarga ega bо‟lgan babbitlarning asosi α-qattiq eritma bо‟lib, 
uning tarkibida qattiq qo‟shimchalar sifatida intermetallidlar SnSb bо‟ladi. Bunday qotishmalar 
yuqori tezlik va katta kuch ta„siri ostida (V=50 m/s, R=10…20 MPa, РV=(50…75)MPa∙м/с) 
ishlaydigan ishqalanish juftlarini yaratishda qо‟llaniladi. Masalan, ulardan og‟ir yuk 
kо‟taradigan mashinalar, yuqori quvvatli bug‟ turbinalari va nasoslarning ishqalanish juftlari 
tayyorlanadi. Avtomobil, qishloq xо‟jaligi texnikasida hamda shunga о‟xshash mashinalarda 
(V=30 m/s, R=90 MPa) qо‟rg‟oshinli babbitlar keng qо‟llaniladi (Б16, Б21, БS6). 
Babbitlardan tayyorlanadigan podshipniklar bimetall holda, ya„ni qattiq asosga yupqa 
babbit qatlamini quyib olinadi. Shuning uchun bunday podshipniklarning ishlash qobiliyati 
babbit qatlamining qalinligiga bog‟liq: qatlam qancha kichik bо‟lsa, podshipnik shuncha yaxshi 
ishlaydi. Katta bо‟lmagan tezlikda va kuchlanishda ishlaydigan podshipniklar rux asosidagi 
babbitlardan tayyorlanadi. (V≤3 m/s; Р≤20MПa). Bu qotishmalar tarkibida asosiy legirlovchi 
elementlardan tashkari boshqa elementlar ham bо‟lishi mumkin. Masalan, ЦAM10-5 va 
ЦAM9,5-1,5 larda alyuminiy va misdan tashqari 0,03…0,06 % Mg ham bо‟ladi. Ulardan 
kuyish usuli bilan bir butun (monolit) vkladishlar olinadi. 
ЦAM,5-1,5 dan pо‟lat va alyuminiy qotishmalari bilan birgalikda juvalash usuli bilan 
kо‟p qatlamli (bimetallar) 
kompozitlar 
olinadi. Sо‟ngra ulardan shtamplash usuli bilan ishchi 
qism - vkladishlar tayyorlanadi. 
Texnika alyuminiy asosidagi antifriktsion (podshipnik) qotishmalari ham ishlatiladi 
(ГОСТ 14113-78). Ularning tarkibida Sn (2…4% dan 17…23% gacha), Cu (0.8…1.2% dan 
2,0…5% gacha). Ni (0,3…0,5% dan 2,7…3,3% gacha) va Si (0,3…0,7% dan 1,7…2,0% 
gacha) bо‟ladi.