О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

 
Avtomatbop po’latlar 
Tez yurar avtomat dastgohlarida kesib ishlash uchun mо‟ljallangan pо‟latlar 
avtomatbop 
pо’latlar
deb ataladi. Bu pо‟latlar kam yuklanadigan detallar - bolt, gayka, vint va boshqalar 
tayyorlash uchun ishlatiladi. 
Avtomatbop pо‟latlar 
yaxshi kesib ishlanadi, ishlov berilgan yuzalari silliq va yaltiroq 
bо‟lib chiqadi. Bu pо‟latlarning tarkibida 0,15...0,3 % oltingugurt, 0,05...0,15% fosfor bо‟ladi. 
Bu elementlar kesuvchi asbobning turg‟unligini oshiribgina qolmay, balki yо‟nilgan yuzaning 
yaxshi, sifatli chiqishiga ham sabab bо‟ladi. 
Avtomatbop pо‟latlar A harfi bilan markalanadi: A11, A12, A20, A30, A35, A40Г, 
raqamlar (11, 12, 20...) pо‟lat tarkibidagi uglerod miqdorini (0,11; 0,12; 0,20%), Г harfi esa 
marganes miqdorining oshirilganligini bildiradi. 
Yuqori kesib ishlanuvchanlik xususiyatga ega bо‟lgan konstruksion pо‟latlar kimyoviy 
tarkibiga kо‟ra quyidagi guruhlarga bо‟linadi: 
a) Uglerodli -sulfidli - A11, A12, A20 va h.k.; 
b) Uglerodli - qо‟rg‟oshinli - AС14, AС40 va h.k; 
v) Uglerodli- sulfidli-selenli - A35Е, A45Е va h.k; 
g) xromli- sulfid-selenli - A40XЕ; 
d) sulfidli-marganesli-qо‟rg‟oshinli - AС35Г2, AС45Г2; 
e) legirlangan qо‟rg‟oshinli - AС12XН, AС14XГН, AС19XГН, AС20XГНM,
AС30XM, AС38XГM, AС40XГНM. 

---

Kesish yо‟li bilan eng yaxshi ishlanadigan avtomatbop pо‟lat A12 markali pо‟latdir, 
uning kesib ishlanuvchanligi 100 % ga teng qilib, ya„ni etalon sifatida qabul qilingan. 
 
Savol va topshiriqlar: 
1. Uglerodli po‟latlar deb nimaga aytiladi? 
2. Uglerod va doimiy qo‟shimchalar po‟lat xossalariga qanday ta‟sir qiladi? 
3. Uglerodli po‟latlar qanday turlanadi? 
4. Uglerodli po‟latlar qanday markalanadi? 
5. Qanday po‟latlar avtomatbop po‟latlar deyiladi?