2.2. Texnologik jarayon sxemasi va parametrlari.
LB
DA-2201
RB
DA-2203
FE
DA-2204
HB
DA-2202
CM
DA-2207
ЕА-
2206
ЕА-
2208
EA-
2215
ЕА-
2213
EA-2204
FF-2202
A/B
ЕА-2202
ЕА-
2203
FA-2208
EA-2219
FA-2201
FA-2206
ED-2203
Подача и возврат пропана
FA-2211
FB-2 на факель
FA-2207
GA-2210/S
Пар НД
факел
Возврат этил.
Конд. ВД
ПВД
Конд. НД
ПНД
ПНД
Конд. НД
Конд. ВД
ПВД
Конд. ВД
ПВД
Конд. ВД
EA-2203
Из FA-2123
Подп. ЦГ
ЕА-2201А/В
Подпитка Этилена
Поток из IPS
Очист. ЦГ
ЕА-2208
Топливный сеть
На зону реакции
FA-24541
ЕА-2207
ЕА-2205
GA-2201/S
Пар НД
Конд. ВД
Принципиальная схема зоны Рецикла
GА-2215/S
ЕА-2216
GА-2205/S
GA-2207/S
FF-2202
A/B
FF-2201
ЕА-2214
FA-2451
2.1-rasm. Retsikl zonasi sxemasi.
28
Reaksiyaga kirishmagan etilen DA-2204 etilen kolonnasida ajratib olinadi
va tozalash va tiklash uchun etilen krekeriga qaytariladi. Oqim shu bilan birga
buten-1, buten-2, siklogeksan, aralashmalar, uglerod ikki oksidi va gazlarning
koldiklaridan iborat.
Kolonna shunday loyixalashtirilganki, unda etilen, uglerod ikki oksid va
vodorod yuqoridan buten-1, buten-2, siklogeksan va aralashmalar quyi kubdan
ajratib olinadi.
DA-2204
etilen kolonnasi nasadkali kolonna bо‘lib, notartib
nasadkalarning ikkita bо‘limidan iborat. FF-2202 etilen kolonnasining
tozalagichidan kelgan LB kolonnasining distillati kolonnaning ikkita nasadkali
bо‘limlar orasiga keladi. Kolonna 1000-1150 kPa bosimda va kubda 70-82
0
С
xaroratda ishlaydi. Kolonna tubidagi tindirgichning diametri nasadka seksiyasining
diametridan katta bо‘lib, bu ushlab qolish talablaridan kelib chiqqan. Xom ashyo
kolonnaga kelishidan oldin ikkita issiqlikalmashgichdan о‘tadi. Kolonnani bug‘-
suyuqlik kо‘rsatkichlarini yaxshilash uchun xom ashyo qizdiriladi.
Kolonnaning yuqori qismi quyi xaroratda (minus 25-32
0
С) ishlaganligi
tufayli kondensator konstruksiyasi materiali, kolonna devorlari xom ashyo kiritish
nuqtasidan yuqorisi quyixaroratli uglerodga boy pо‘latdan qilingan.
Kolonnaga kirishdan oldin xom ashyo 2 issiqlikalmashgichdan о‘tadi.
Birinchisi bu (ED-2203) etilen puflagichining isitgichi, u yerda etilen
kolonnasining yuqori qismidan puflash gazi kolonna xom ashyosi bilan qizdiriladi.
Etilenni puflash isitgichi bu «jarayon-jarayon» turidagi almashgichdir. Bu
issiqlikalmashgich xom ashyoni sovitishdan xam burun uglerodli pulatlar uchun
yetarli yuqori bо‘lgan xaroratgacha kolonna yuqorisidagi puflash joyini isitishga
mо‘ljallangan. Ikkinchi EA-2220 issiqlikalmashgich kolonnaga xom ashyo kiritish
joyidan oldin joylashgan. Etilen kolonnasining xom ashyo isitgichi bu yuza
maydoni 38,9 m
2
bо‘lgan vertikal U-simon quvurli issiqlikalmashgich bо‘lib, unda
quyi bosimli bug‘ g‘ilof ichidadir. U 1000 kPa ga urnatilgan PSV-295 va PSV-
295S ikkita bosim klapanlari bilan ximoya qilingan.
29
EA-2220 issiqlikalmashgich kirish liniyasiga Buten-1 kurilmasidan
kaytadigan etilen liniyasi ulangan.
Xom ashyo quyi bosimli bug‘ xisobiga qizdiriladi. Isitgichda kondensat
satxi LV-22453 klapan vositasida LIC-22453 nazoratchi tarafidan rostlanadi.
Isitgichdan chiqqan oqim etilen kolonnasining ikkita nasadkasi oraligiga beriladi.
Oqim xaroratini 45-55
0
С darajada ushlab turish xaroratning yuqori “H” quyi “L”
qiymatlarida signal beruvchi TIC-22453 nazoratchi tomonidan EA-2220
isitgichdagi bug‘kondensatning satxini rostlash yо‘li bilan amalga oshiriladi.
Rostlash isitgichdan kondensat chiqish quvuriga о‘rnatilgan LV-22453 ”H3”
klapani bilan amalga oshiriladi.
EA-2214 issiqlikalmashgich yuza maydoni 536 m
2
bо‘lgan kondensator
bо‘lib, unda sovituvchi agent sifatida propan ishlatiladi. G‘ilof bо‘limi 785 kPa
bosimga urnatilgan RSV-250 va PSV-250S ximoya klapanlari va mash’alaga
puflash liniyasi bilan ximoyalangan. Kondensatsiyalanmagan bug‘lar (sarfi 200-
1584 kg/h chegarasida) kolonnani g‘ilofdagi forsunka orqali tark qiladilar,
kondensat esa ogirlik kuchi bilan EA-2214 ning quyi qismidan suyuqlik qulifi bor
vertikal tushiruvchi quvur orqali sug‘orishga kolonnaga uzi oqib qaytadi.
Kondensat kolonna kubida yig‘iladi. Kolonnaning yuqorisidan olingan bug‘lar EA-
2214 etilen kondensatorida kondensatsiyalanadilar. Etilen kondensatori etilen
kolonnasi
ustiga
bevosita
flanets
bilan
о‘rnatilgan
g‘ilof
quvurli
issiqlikalmashgichdir. EA-2214 kondensator kolonnani sug‘orishni ta’minlab
beradi. Bug‘lar quvurlar ichida kondensatsiyalanadilar va kondensat kolonnaga
sugoruvchi sifatida uzi oqib qaytib tushadi. Sovitish S3 sovituvchi agent propan
bilan g‘ilof tarafdan ta’minlanadi. Suyuq sovitish agenti etilen qurilmasidan keladi
va kondensator g‘ilofi tarafda suyuqlikning satxini doimo bir xil ushlab turilishi
nazorat qilinadi. Bug‘langan sovituvchi agent etilen qurilmasiga qaytariladi.
Kondensatordagi satx unga keladigan sovituvchi agent oqimini rostlaydi. Satx
uning yuqori “H” va “L” quyi qiymatlarida signal beruvchi LIC-22427 nazoratchi
tomonidan ushlab turiladi. Rostlash YEA-2214 isitgichga propan sovituvchi
30
agentini berish liniyasiga о‘rnatilgan LV-22427 klapani vositasida amalga
oshiriladi.
DA-2204 kolonna 1400kPa bosimga urnatilgan PSV-217 va PSV-217S
ximoya klapanlari bilan ximoyalangan. Kolonnadagi bosim kolonnadan chiqish
liniyasida joylashgan (kolonnani yuqorisidan puflash) PV-22445 klapani
vositasida PIC-22445 nazoratchi tomonidan rostlanadi. Kolonna yuqorisida puflash
oqimining xarorati minus 32
0
С ni tashkil qiladi va bu oqimda buten miqdori 0,5%
dan (vazn bо‘yicha) kо‘p bо‘lmasligi kerak. Kolonna balandligi bо‘ylab bosimlar
farqi bosimning yuqori “H”qiymatida signal beruvchi PDI-22094 farq о‘lchovchi
bilan о‘lchanadi.
Kolonna balandligi bо‘ylab muxit xarorati bir qator termoparalar bilan
о‘lchanadi:
- TI-22365A EA-2214 da kondensatsiyalangan oqim xaroratini uning quyi
“L” qiymatida signal berish bilan о‘lchaydi. Xarorat TIC-22365 nazoratchi
tomonidan ushlab turiladi. Rostlash LV-22427 klapani vositasida bajariladi.
- TI-22365B kolonna yuqorisidagi nasadkadagi muxit xaroratini о‘lchaydi.
- TI-22512 kolonna quyi nasadkasining yuqori qismidagi muxit xaroratini
о‘lchaydi.
- TI-22087A, TI-22087B va TI-22087C kolonna quyi nasadkasidagi muxit
xaroratini о‘lchaydi. Kolonnaning bu qismida xarorat TIC-22087 nazoratchi
tomonidan ushlab turiladi. Rostlash EA-2213 reboyleriga quyi bosimli bug‘
berish liniyasiga о‘rnatilgan FV-22101 klapan vositasida amalga oshiriladi.
- TI-22090 kolonnaning kub maxsuloti xaroratini uning quyi “L”
qiymatida signal berish bilan о‘lchaydi.
Kolonnada maksimal bosim qiymatiga erishilgach PSHH-22368A/B/C/
yoqgichlarning ishga tushishi sodir bо‘ladi. Uchta yokgichdan ikkitasini ishga
tushishi I-2040 blokirovkani faollashtiradi. Ushbu blokirovkani xarakati sifatida
YEA-2213 reboylerga quyi bosimli bug‘ berish quvuridagi FV-22101 ”H3”
klapani yopiladi. Etilen reboyleri bu termosifon turidagi vertikal almashgich, yuza
maydoni 16,9 m
2
bо‘lib, unda quyi bosimli bug‘ quvurlar bо‘limida bо‘ladi. Kub
31
maxsulotini tozaligini saqlash uchun etilen kolonnasida qaynash kolonna xarorati
nazorat qilinadi. Qaynash EA-2213 reboyler bilan ta’minlanadi. Reboylerda xosil
bо‘lgan kondensat FA-2222 sig‘imda yig‘iladi. EA-2213 reboylerda satx yuqori
“H” va “L” kiymatlarda signal berish bilan kondensat liniyasiga о‘rnatilgan LV-
22335 klapani vositasida LIC-22335 nazoratchi tomonidan ushlab turiladi. G‘ilof
taraf 1000 kPa bosimga urnatilgan ikkita PSV-216 va PSV-216S himoya
klapanlari bilan himoyalangan bо‘lib, qaysiki quvurlar ishdan chiqqan holatda xom
ashyoni mash’ala tarafga qarab puflaydi. Reboylerdan kolonnaga chiqishdagi oqim
harorati joyida TG-22084 monometr bilan о‘lchanadi.
DA-2204 kolonnasida sath uning yuqori “H”, quyi “L”, juda quyi “LL”
qiymatlarida signal berish bilan LIC-22094 sath nazoratchisi tomonidan ushlab
turiladi. Rostlash kolonnaning kub qismiga о‘rnatilgan FV-22093 klapan
vositasida amalga oshiriladi. Oqimni laboratoriya tekshiruvi uchun namuna olish
SC-2206 namunaolgich orqali amalga oshiriladi.
Etilen kolonnasining kub mahsuloti asosan buten bо‘lib, ammo past
konsentratsiyada etilen ham mavjud. Kubdan chiqqan oqim 5000-17680 kg/h sarf
bilan DA-2207 hamkor monomer kolonnasiga yuboriladi. FV-22093 klapanigacha
azot liniyasining ulanmasi bor.
Sovitish tizimi S3 tо‘xtalishi lozim bо‘lsa va bunda zavodda polietilen
ishlab chiqarish davom ettirilsa, etilen kolonnasi etilen va butenni ajrata olmaydi,
sababi sovituvchi kondensator ishdan tо‘xtaydi. Bu xolatda operator ixtiyorida
tanlash uchun ikkita variant bor:
a) LB ning sug‘orish sig‘imidan reaksiyaga kirishmagan etilenni chiqarib
yuborish va etilen kolonnasiga xom ashyo berishni tо‘xtatish.
b) etilen kolonnasini ekspluatatsiya qilishni davom ettirish va etilen
kolonnasidan etilenni chiqarib yuborish; bunda etilenni butendan haydab olish
uchun qaynash davom etishi kerak.
Somonomer tizimi. Hamkor monomerni (SM) ajratib olish.
DA-2207 hamkor monomer kolonnasida 77 ta klapan likopchalari bor.
Xom ashyo 15- va 16- likopchalar orasiga beriladi. Kolonna 480-600 kPa bosim
32
ostida ishlaydi. Bu etilen kolonnasining ishchi bosimidan pastdir. Etilen kolonnasi
kubidan hamkor monomer kolonnasiga kelayotgan oqim bosimi keskin tushiriladi
va bunda ikki fazali oqim xosil bо‘ladi.
Hamkor monomer kolonnasining asosiy vazifasi bu uning yuqori qismida
reaktorlar tizimida keyinchalik qaytarish maqsadida buten-1 ni jamlashdir
(konsentratsiyasini oshirishdar). Ajratib olingan buten1 reaksiya zonasida qaytadan
ishlatiladi. Buten-1 ning sofligini saqlash uchun kolonna buten2 bilan shunday
konsentrlanadiki, u buten1 ni minimal yо‘qotish bilan kolonnaning quyi kubidan
20-120 kg/h sarf bilan yuviladi. Buten-2 faqat butenli sopolimerlar yoki
terpolimerlar ishlab chiqarishda xosil bо‘lgani uchun kolonnani gomopolimerlar
yoki oktenli sopolimerlar ishlab chiqarishda ekspluatatsiya qilish shart emas.
Qaynash EA-2215 reboyleri tomonidan amalga oshiriladi. Hamkor monomer
reboyleri bu yuza maydoni 92,5 m
2
bо‘lgan termosifon bо‘lib, quyi bosimli bug‘
bilan qizdiriladi. Bug‘ reboylerning yuqori qismiga keladi va kondensat sig‘imning
quyi qismidan chiqib ketadi. Sig‘imdagi bug‘ kondensatining sathi jamlama
kollektorga quyi bosimli kondensatni chiqarish quviridagi LV-22290 “H3”
rostlovchi klapan vositasida sathning yuqori “H” va quyi “L” qiymatlarida
signal beruvchi LIC-22290 nazoratchi tomonidan rostlanadi Bug‘ oqimi shunday
rostlanadiki, kolonna quyi kubida doimiy sath ushlab turilsin. G‘ilof tarafi 1000
kPa bosimga urnatilgan PSV-240 himoya klapani bilan himoyalangan. Jarayon
tabiiy konveksiya xisobiga kolonnaning quyi kubidan quvurlar orqali reboylerning
yuqori qismidagi chiqish tuynugi orqali orqaga kolonnaga qaytadi. Chiqish
tuynugida TG-22023 harorat datchigi о‘rnatilgan bо‘lib, u reboylerni ishlashini
nazorat qilishga yordam beradi.
Harorat kubda 60-75
o
S va yuqori qismda 50-60
o
S saqlab turiladi. Hamkor
monomer kolonnasining asosi diametri 350mm bо‘lgan teshikli qaytaruvchi tо‘siq
bilan jihozlangan. Bu tо‘siq hamkor monomer reboyleriga likopcha 1 dan xom
ashyoning afzal oqimini о‘tkazishdir.
Hamkor monomer kolonnasining yuqori qismidan kelgan bug‘lar EA-2216
hamkor monomer kondensatorida kondensatsiyalanadilar. Hamkor monomer
33
kondensatori
suv
bilan
yuvitiluvchi
gorizontal
g‘ilof
quvurli
issiqlikalmashlagichdir va unda suv quvurlar bо‘limida, jarayon esa g‘ilof ichida
sodir bо‘ladi. Issiqlikalmashgich g‘ilofni bosim ortib ketishidan saqlash uchun 700
kPa ga urnatilgan PSV-242 himoya klapani (SPPK) о‘rnatilgan. Ximoya klapani
dan tushirish xavfsiz joyga amalga oshiriladi.
Odatda bug‘lar butkul kondensatsiyalanadilar va kondensat FA-2211
hamkor monomerni sug‘orish tizimida yig‘iladi. Kolonna hamkor monomer
kondensatori oldidan 890 kPa bosimga urnatilgan PSV-243 va PSV-243S ikkita
himoya klapani bilan himoyalangan. Kolonnada bosim uning yuqori “H” va quyi
“L” qiymatlarida signal beruvchi PIC-22243 nazoratchi tarafidan rostlanadi.
Rostlash EA-2216 issiqlikalmashgichning sovituvchi suvning qaytar liniyasiga
о‘rnatilgan PV-22243B klapani bilan amalga oshiriladi. Kolonnada bosimning
maksimal qiymatga erishilgach, PSHH-22243A/B/C yoqgichlarning ishga tushishi
sodir bо‘ladi. Uchta yoqgichdan ikkitasini ishga tushishi I-2039 blokirovkani
aktivlashtiradi. Bu blokirovkani harakati sifatida EA-2215 reboyleriga quyi bosimli
bug‘ berish quvuridagi FV-22267”H3” klapanini yopilishi bо‘ladi.
Kolonna balandligi bо‘ylab muhit harorati bir qator termoparalar bilan
о‘lchanadi:
TI-22459 kolonnaning 1-likopchasida muhit haroratini о‘lchaydi
TI-22461 – kolonnaning 16 likopchasida muhit haroratini о‘lchaydi.
TI-22463 – kolonnaning 36 likopchasida muhit haroratini о‘lchaydi.
TI-22465 - kolonnaning 55 likopchasida muhit haroratini о‘lchaydi.
TI – 22467 – kolonnaning 75 likopchasida muhit haroratini о‘lchaydi.
TI-22090 - kolonnaning kub mahsuloti haroratini о‘lchaydi.
Kolonnada sath YEA-2215 reboylerga quyi bosimli bug‘ni FV-22267
klapani orqali sarfni о‘zgartirish yо‘li bilan sathning yuqori “H” va quyi “L”
qiymatlarida signal beruvchi LIC-22239 nazoratchi tomonidan rostlanadi.
PIC-22243A nazoratchi haroratlarni rostlovchi TV-22450 klapanini
boshqaradi va tizimda bosim ortib ketganda hamkor monomer sug‘orish
sig‘imidagi kondensatsiyalanmaydigan fraksiyalarni mash’alaga chiqarib yuboradi.
34
Kondensatordan chiqishda haroratning past bо‘lishi yengil gazlarni (masalan
etilen) yig‘ilganiga ishora qiladi. Shu bilan birga haroratning pasayganda
chiqaruvchi klapanini boshqarish uchun TIC-22450 harorat nazoratchisi kо‘zda
tutilgan. FA-2211 sug‘orish sig‘imida sath LIT-22245 bilan о‘lchanib, LIC-22245
nazoratchi tomonidan FV-22265 klapani vositasida FB-2451 tо‘kish sig‘imiga
buten-1 ni tushirish orkali nazorat qilinadi.
Hamkor monomer sug‘orish sig‘imidan kondensatsiyalangan buten-1 GA-
2215 sug‘orish nasoslari bilan orqaga kolonnaga beriladi yoki qaytadan reaksiya
zonasiga beriladi. Suyuqlik sathi kamaygan holda, tovar-xom ashyo sexidan
qо‘shimcha yangi ta’minlash berilishi mumkin. Ammo yangi ta’minlashni
boshqarish va sozlash qо‘lda bajariladi. Reaksiya zonasiga retsikl harorati 50
0
S ni
tashkil qiladi. Hamkor monomer xom ashyosi sovitgichi YEA-2114 retsikl oqimini
29
0
S gacha sovitadi, bu reaksiya zonasida siklogeksan tozalagichini ishchi
haroratidir
Hamkor monomer kolonnasining kub mahsuloti ortiqcha buten-2 hamda
biroz miqdorda buten-1dan iborat. U shu bilan birga LB kolonnasi yuqorisidan
ketgan deyarli barcha siklogeksanni saqlaydiki, bu minimaldir. Sarf hamkor
monomer kolonnasi kub mahsuloti tarkibi qanoatlanarli chegarada bо‘lishi tarzida
о‘rnatilgan. HV-22254 tomonidan keyin issiq azot liniyasining ulanmasi bor.
Buten-2 komponent tarkibini nazorat qilish uchun HV-22254 klapanidan keyin
AI-22250-2 oqim analizatori о‘rnatilgan. Ikkinchi AI-22250-3 analizator GA-
2215S nasoslaridan chiqishda sug‘orish quvurida о‘rnatilgan. Bu kolonnadan
buten-2 ni yuvish, hamda buten-1 da buten-2 konsentratsiyasini nazorat qilish
uchun zarur. GA-2215/S Hamkor monomerni sug‘orish nasosi kolonnaga sug‘orish
suyuqligini beradi. U shu bilan birga hamkor monomerni xamkor monomer xom
ashyosi sovutgichi orqali reaktor zonasi tarafga tozalagichlar vositasida, hamda
xom ashyoni butenni tushirish muzlatgichi orqali uni farqlovchi sig‘imiga beradi.
GA-2215/S nasoslarni himoya qilish uchun I-2016 va I-2025 blokirovkalar kо‘zda
tutilgan. Bu blokirovkani aktivlanishi nasoslarni tо‘xtatishga olib keladi.
Quyidagi ikkita ekspluatatsiya qilish rejimidan foydalanish mumkin:
35
a) gomopolimer
Gomopolimer rejimida buten-2 ni konsentratsiyasini oshirish zaruriyati
yо‘q. Shunday qilib, hamkor monomer kolonnasi qaysidir ma’noda ortiqchadir.
Agar polimer uzoq vaqt davomida ishlab chiqarilsa quyi kub mahsulotlarini
tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri butenni yuvish sig‘imiga yо‘naltirib, kolonnani tо‘xtatib qо‘yish
mumkin.Kolonnani shunday ekspluatatsiya qilish mumkin-ki, u tо‘satdan zarur
bо‘lib qolsa, u doim tayyor bо‘ladi. Agar kolonnani uzoq muddat zahira rejimida
ushlab turilsa, uning asosida sekin-asta siklogeksan yig‘ilib qolishi mumkin. Buni
butenni yuvish sig‘imiga tiklash uchun kichkina oqimini yuborib nazorat qilish
mumkin.
b) sopolimer
Butenli sopolimerlar ishlab chiqarishda buten-1 reaktor tizimiga beriladi va
oqibatda izomerlanish natijasida ma’lum miqdorda buten-2 xosil bо‘ladi.
Shunday qilib, hamkor monomer kolonnasi doim yoqilgan bо‘lishi kerak.
Yuqori kub mahsulotda buten-1 ning belgilangan konsentratsiyasi taxminan 95%
vazn bо‘yicha. Quyi kub mahsulotida buten-1 konsentratsiyasi 15% og‘irl. Yoki
pastni tashkil qilishi uchun buten-2 ni yuvish nazorat qilinadi. Bu quyi kub
haroratining qiymati taxminan 70
0
С mos keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |