O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshidavlatuniversitetining pedagogika instituti

Total (yalpi) davlat iqtisodi
- insonlar jamoasidagi iqtisodiy munosabatlarning tarixiy 
shakllaridan biri, barcha mulk davlatga qarashli bо‘lib, barcha ishlab chiqarish va taqsimot 
davlat ixtiyorida bо‘lishi. Bunday tuzumda ilojsiz ravishda total siyosiy va mafkuraviy 
istibdod (diktatura) mavjud bо‘ladi. Iqtisodiy rivojlanish asta-sekin susayib boradi. 
85.
Ibtidoiy bozor iqtisodi
- insonlar jamoasidagi iqtisodiy munosabatlarning asosiy tarixiy 
shakllaridan biri, har bir mustaqil xо‘jalikning ibtidoiy ishlab chiqarish vositalariga 
tayangan holda biror tur yoki yо‘nalishda mahsulot ishlab chiqarib, bozorda uni boshqa 
mahsulotlarga almashishi. 
86.
“Yovvoyi bozor”
- (shartli atama) - ibtidoiy bozor iqtisodi yoki yalpi davlat iqtisodidan 
rivojlangan bozor iqtisodiga о‘tish davrida yuzaga kelishi mumkin bо‘lgan, hanuz siyosat va 
ma’naviyatda yetarli yangilanishlar rо‘y bermagan holatda hukmron guruhlarning xudbinlik 
mayllari avj olishi natijasida shakllanuvchi va ommaviy norozilik va ijtimoiy 
ziddiyatlarning kuchayishiga sabab bо‘luvchi iqtisodiy vaziyat bо‘lib, asosan Yangi 
davrning boshlarida Yevropada vujudga kelib, bora-bora butun dunyoda mustamlakachilik 
sistemasining shakllanishiga olib kelgan. Bugungi kunda ham dunyoning ba’zi nuqtalarida 
ushbu tizimning birqator unsurlari muayyan holatlarda yuzaga chiqishi mumkin. 
87.
Rivojlangan bozor iqtisodi
- insonlar jamoasidagi iqtisodiy munosabatlarning asosiy 
tarixiy shakllaridan biri, yuqori darajada takomillashgan ishlab chiqarish vositalariga, yuqori 
texnologiya va ilmiy taraqqiyotga tayangan, siyosatda demokratiya va ongli fuqarolik 
jamiyati bilan hamqadam taraqqiy etayotgan murakkab kо‘rinishli iqtisodiy tizim. 
88.
Bozor iqtisodining asosiy kо‘rsatkichlari
- 1) mulk turlarini erkin tanlash imkoniyati, 2) 
talab va taklif erkinligi, 3) erkin raqobat imkoniyati, 4) bozorning har uch yо‘nalishi: 
mahsulot, ishchi kuchi va qimmatli qog‘ozlar bozorining mukammal shakllanganligi 

---

220 
89.
Ilohiy bilim
- faqat Allohga tegishli bо‘lgan cheksiz-chegarasiz, azaliy va abadiy bilim, 
insonlarga u vahiy sifatida payg‘ambarlar orqali nozil etiladi. Uni inson imon bilan qabul 
qiladi, rad qilish ham, isbot qilish ham inson qudratida emas. 
90.