O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

. 
94-b, (mazmun-mohiyatidan foydalanildi).
 
71
Strahler, Alan H, “Introducing physical geography”
.
114-116- b, (mazmun-mohiyatidan foydalanildi).
 
72
Strahler, Alan H, “Introducing physical geography”. 95-97-b, (mazmun-mohiyatidan foydalanildi).
 
 

---

82 
ionosferada zaryadlangan zarrachalar qatlamlari hosil bo’ladi. Zaryadlangan eng zich qatlam Yer 
yuzasidan 200 – 400 km. gacha balandlikda joylashgan. Bu ionlashishning asosiy maksimum 
qatlamidir. Ionosferada xavo zichligi kam bo’lganligidan Quyosh nurlari tarqalmaydi va osmon 
qora rangda ko’rinadi unda yulduz hamda sayyoralar miltirab turadi. Ushbu joyda kuchli elektr 
toki oqimlari mavjud bo’lib, ular Yer magnit maydonining o’zgarishiga sabab bo’ladi va qutb 
yog’dusi vujudga keladi. Ionosfera Quyoshning rentgen nurlarini yutib qoladi va shu bilan Yer 
yuzidagi hayotni uning zararli ta’siridan saqlaydi, 160 km.dan 60 km. gacha balandlikda meteor 
jismlar yonib ketadi. Ionosferaning 80 km.dan 300 km.gacha balandlikda bo’lgan quyi qismi 
termosfera deb ataladi. Termosferada yuqoriga ko’tarilgan sari xarorat osha boradi. 150 km. 
balandlikda havo xarorati 220
0
S, 600 km. balandlikda 1500
0
S gacha ortadi. 
Ekzosfera
900 – 
1000 km. dan balandlikda joylashgan. Uni faqat raketalar yordamida o’rganish mumkin. Bunday 
balandlikda atmosferadagi gazlarning xarkati kritik tezlikka – 11,2 km/sek.ga yaqinlashadi va 
ayrim zarrachalar Yerning tortish kuchini yengib chiqib ketishi mumkin. Olam fazosiga ayniqsa 
vodorod atomlari chiqib turadi. Bu gaz ekzosferada ko’pchilikni tashkil etsa kerak. 
Ekzosferaning yuqori chegarasi 3000 km. 
Atmosferada iqlim hosil qiluvchi uchta asosiy jarayon ro’y beradi: a) Quyosh 
radiatsiyasi; b) atmosfera xarakati; v) nam aylanishi.