O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qashqadaryo viloyati kasbiy ta'limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish xududiy boshqarmasi dehqonobod tuman 1-son kasb-hunar maktabi

Kuch kabellarning uchlariga ishlov berish

REJA: 1. Kabellarga ishlov berish

2. Kuchlanishi 1 kV gacha bo’lgan kabellarni cho’yan muftada tutashtirish va tarmoqlash uchun kabellar uchlariga ishlov berish o’lchamlari

Apparatlar, taqsimlash qurilmalarining shinalari va elektr qurilmialarining boshqa elementlariga kabelning tok o’tkazuvchi tomirlari ulanadigan joy yaqinida kabelning germetiklash uchun uning uchlariga ishlov beriladi.

Kuchlanishi 10 kV teng va undan kichik bo’lgan elektr qurilmalaridan kabellarga po’lat voronkalarda, epoksid kompaundi polivinilxlorid lenta bilan va rezina qo’lqoplarida bajariladigan ishlov berish turi qo’llanadi.

Kabellarga ishlov berish

Kabellarni tutashtirish uchun ularning uchlariga ishlov berish kerak.

Kabellarning himoyalovchi va izolyatsiyalovchi qismlarini navbati bilan olib tashlash operatsiyalari, kabelning uchlariga ishlov berish deyiladi. Uchlariga ishlov berish muftalarni montaj qilish ishining bir qismi hisoblanadi.

1–rasm. Kabelga ishlov berish:

a–uchiga ishlov berilgan tayyor kabelning umumiy ko’rinishi, b–kabeldagi jut qoplamasi ustidan bandaj qo’yish, v–tashqi jut qo’yish qoplamasini yechib olish,
g–zirhkeskich bilan zirhini kesish, d–zirhini olib tashlash, ye–kabelr ipini olib tashlash, j–qobiqni halqasimon qilib kesish, z–qobiqni bo’ylamasiga kesish, i–qo’tg’oshin qobiq tasmasini olib tashlash, k–kabelning ishlov berilayotgan qismidan qobiqning hammasini olib tashlash, l–kesadigan diskli NKA pichog’ini alyuminiy qobiqni spiralsimon qilib kesish.

Ishlov berish o’lchamlari (1–rasm, a) muftaning tuzilmasiga tutashadigan kabellarning kuchlanishiga va ular tomirlarining kesimiga (2–jadval) bog’liq. Kabellarga ishlov berish o’lchamlarini maxsus lineykalar bilan aniqlash mumkin. LK ulash lineykalari (Kabelg’ lineykasi) ikki xilda ishlab chiqariladi: LK–1 lineykasi – kuchlanishi 1 kV gacha bo’lgan kabellar uchun; LK–2–kuchlanishi 6 va 10 kV li kabellar uchun. LK–1 lineykasining old tomonida cho’yan muftada ulanadigan kuchlanishi 1 kV gacha bo’lgan kabellarga ishlov berish uchun mahlumotlar, orqasida esa–epoksid muftalarda tutashtiriladigan kabellar uchun mahlumotlar keltirilgan. LK–2 lineykasida mos holda kuchlanishi 1 kV gacha bo’lgan kabellarga ishlov berish uchun ma’lumotlar, orqasida esa–epoksid muftalarda tutashtiriladigan kabellar uchun mahlumotlar keltirilgan. LK–2 lineykasida mos holda kuchlanishi 10 kV li kabellarni qo’rg’oshin muftalarda va kuchlanishi 6 va 10 kV li kabellarni epoksid muftalarda tutashtirish uchun mahlumotlar berilgan.

Tutashtiriladigan va tarmoqlaydigan cho’yan muftalarning asosiy tavsiflari 1–jadval

Mufta–ning tip o’lchami	Kabellar tomirlarining kesimi, mm^2		O’lchamlari
	Uch tomirli	To’rt tomirli	A	B	V	G	d	s	Bitta qo’yma mufta ning og’irligi kg
Tutashtirish muftalari
SCHo–40 SCHo–50 SCHo–60	35 gacha 50–95 120–185 240	16 gacha 25–70 95–150 185	580 720 830 900	460 580 650 710	153 185 208 235	170 210 240 260	40 50 60 70	5 5 6 6	8,7 19,6 31,2 36,7
SCHm–40 SCHm–50 SCHm–60	35 gacha 50–95 120–150 185–240	16 gacha 25–70 95–150 185	475 560 630 700	375 440 500 570	106 117 130 138	134 149 174 182	40 50 60 70	4 5 5 5	4,8 10,9 16,4 19,8
Tarmoqlash muftalari
Ot–40 Ot–50 Ot–60 Ot–70	35 gacha 50–95 120–185 240	16 gacha 25–70 95–150 185	670 760 900 1010	– – – –	400 450 530 605	130 154 180 200	40 50 60 70	5 6 6 7	15,2 21,8 31,4 42,8
Ou–40 Ou–50 Ou–60 Ou–70	35 gacha 50–95 120–185 240	16 gacha 25–70 95–150 185	715 805 950 1100	– – – –	310 345 420 480	130 154 180 200	40 50 60 70	5 6 6 7	21,2 24,6 35,5 40,3
Ok–40 Ok–50 Ok–60 Ok–70	35 gacha 50–95 120–185 240	16 gacha 25–70 95–150 185	670 760 900 1010	– – – –	670 760 900 1010	130 154 180 200	40 50 60 70	5 6 6 7	26,9 40,8 44,5 56,7

Kuchlanishi 1 kV gacha bo’lgan kabellarni cho’yan muftada tutashtirish va tarmoqlash uchun kabellar uchlariga ishlov berish o’lchamlari

2–jadval

Muftaning tip o’lchami	O’lchamlari, mm
	A	B	V	J	O	P
SCH–40 SCHo–60 SCHo–70 SCHo–40 SCHo–50 SCHo–60 SCHo–70	295 365 420 455 245 290 310 355	125 135 155 160 105 120 130 130	170 270 265 295 140 170 180 225	115 175 210 240 100 130 140 185	35 35 35 35 25 25 25 25	20 20 20 20 15 15 15 15
Ot–40 va Ok–40 Ot–50 va Ok–50 Ot–60 va Ok–60 Ot–70 va Ok–70	350 395 460 525	125 135 155 160	225 260 350 365	170 205 250 310	35 35 35 35	20 20 20 20
Ou–40 Ou–50 Ou–60 Ou–70	350/395 395/440 460/520 525/615	125 135 155 160	225/270 260/305 350/365 365/495	170/215 205/250 250/310 310/440	35 35 35 35	20 20 20 20

Eslatma: 1. O_u tipidagi u–simon tarmoqlash muftalari uchun suratda muftaning chap qismi uchun asosiy kabelga ishlov berish o’lchamlari, maxrajda esa – muftaning o’ng qismi uchun asosiy kabelga ishlov berish o’lchamlari keltirilgan.
2. “G” o’lcham tutashtiriladigan joyga qarab aniqlanadi.

Lineyka to’qqizta vertikal qatordan tuzilgan bo’lib, ulardan ikkitasi kabelning kuchlanishi va tok o’tkazuvchi tomirlari kesimini xarakterlaydi, uchinchi qator–mufta o’lchamini, to’rtinchi va beshinchisi–kabelning zirhli qobig’i ochiladigan qismining o’lchamini mos holda, oltinchi va yettinchisi–halqali belbog’i va belbog’ izolyatsiyasi ekranlovchi qismining o’lchamlarini, sakkizinchi va to’qqizinchisi kabelning tok o’tkazuvchi tomirlari izolyatsiyasining va ochiladigan qismining o’lchamlarini xarakterlaydi.

LK–1 va LK–2 lineykalari kabellarni muftalarda tutashtirish uchun ham, ularning uchlariga po’lat yoki epoksid voronkalar bilan ishlov berish uchun ham ishlatiladi.
Ishlov berishdan oldin kabelning uchi to’g’rilanadi va A masofada (1–rasm, a va 2–jadval)tashqi jut qoplamasi ustidan ruxlangan po’lat simdan 2–3 o’ram bandaj o’raladi (1–rasm, b). Kabelning uchidan bandajgacha jut qoplamasi chuvatiladi (1–rasm, v)va kesib tashlanmaydi, chunki u zirh pog’onasini zanglashdan himoyalash uchun (mufta montaj qilingandan so’ng) qoldiriladi. CHuvatilgan jut qoplamasi vaqtincha kabelning ishlov berilmaydigan qismiga o’rab qo’yiladi. So’ng zirhiga birinchi bandajdan B masofada (1–rasm, a ga qarang) ikkinchi sim bandaj o’raladi. Birinchi va ikkinchi bandajlar orasidagi qism uzunligi 50–70 mm. SHu qismda yerga ulanadigan sim zirhning tasmasiga tutashtiriladi. Kabellar suvda yotqizilganda qo’llanadigan tutashtirish va tarmoqlash cho’yan muftalari, uchlaridagi voronkalar, shuningdek maxsus muftalar, zirhning ko’rsatilgan qismidan muftaning og’zini zichlashtirish uchun foydalaniladi va bu holda uning uzunligi 100–150 mm ni tashkil qiladi.
Kabelga bandajlarni qo’yib qobiqdan uzoqlashtirish uchun uning zirhi ozgina bo’shatiladi, undan keyin ikkinchi bandaj chetidan (1–rasm, g) zirh kesgich bilan qirqiladi (1–rasm, g) va olib tashlanadi. So’ngra qobiqdagi Kabelg’ ipi chuvatiladi va qobiqdan Kabelg’ ipi va himoyalovchi qog’oz yoki polivinilxlorid (1–rasm, ye) qoplamasi olinadi. Kabelg’ qobig’idan sul’fat qog’oziga o’ralgan himoyalovchi qoplamani olib tashlash uchun kavsharlash lampasi alangasini harakatlantirib, kabelning ishlov berilayotgan uchi 40–50S gacha isitiladi. Qoplamasidan bo’shatilgan Kabelg’ qobig’ining ustki yuzasidan bitum tarkibini olib tashlash uchun shu yuza 40S gacha isitilgan benzinda yoki transformator moyida ho’llangan latta bilan artiladi. Keyin Kabelg’ qobig’i ikkita joyidan xalqa shaklida (1–rasm, j) va ikki joyidan bo’ylamasiga (1–rasm, z) kesiladi. Halqasimon shaklda kesilishlar orasidagi masofa kuchlanishi 1 kV gacha bo’lgan kabellar uchun 20 mm, 6 va 10 kV li kabellar uchun 25 mm bo’lishi kerak. Bo’ylamasiga kesilgan joylar orasidagi masofa 10 mm. Qobiq qalinligi kesish chuqurligini cheklagichi bor maxsus Kabelg’ pichoqlari (NKA, NKS va boshqa) bilan yarmigacha kesiladi.
Ikkita bo’ylamasiga kesilgan joylar orasidagi qobiq polosasi yassi jag’li ombir bilan olib tashlanadi (1–rasm, i), undan keyin kabelning ishlov berilayotgan qismidagi qobiqning hammasi qo’lda olib tashlanadi (1–rasm, k). Alyuminiy qobiqni olib talash uchun kesadigan diskli pichoqdan foydalaniladi. Bu holda qobiq bo’ylamasiga kesilmaydi, halqa shaklida kesgandan keyin spiral’ shaklida kesiladi. Buning uchun pichoq 45 burchak ostida o’rnatiladi, qobiq prizma bilan kesuvchi disk orasida qisiladi, aylanma harakatlantirib uni spiral’ shaklida kesiladi (1–rasm, l), keyin yassi jabli ombir bilan olib tashlanadi.

Kabelr muftalari va zadelkalarini montaj qilish uchun asboblar va jihozlar ro’yxati

3–jadval

Nomi	Soni Dona	Nomi	Soni Dona
Aptechka 0,5 va 1,5 l hajmli metall bankalar Bidonlar Zirh keskich Parafin uchun vanna 10 va 12 l hajmli tsilindrsimon chelak Muftaga massani quyish uchun voronka Mufta va kabellarni ko’zdan kechirish uchun ko’zgu 20x200 va 35x400 mm li zubilo 5 l hajmli kanistr Kabelg’ mastikasi isitish uchun qopqoqli kastryul’ka Bo’yoqchilik cho’tkasi Kabellar tomirlaridan rezina va plastmassa izolyatsiyasini olish uchun ombir 3–nomerli kerilma jag’li kalit Tishlab uzgich Gayka kalitlari 3/8”x 1/2” Taram–taram sirtli rezina gilamcha Kavsharni isitish uchun cho’mich Yog’och dastali ilmoq Kavsharlash lampasi yoki balloni va shlangi bor propan gorelkasi Qoshiq (cho’mich) Asboblar uchun quti Belkurak Po’lat lom Tunuka po’latdan ishlangan tarnov Dastarra arrasi Qorishmani part qilish Qorishmani part qilish (qizdirish) uchun o’lchami 520/310 mm li tova. Quyiladigan mastikani va kavsharni qizdirgich (elektr, gaz yoki manqal) Razbortovka Asboblar va metariallar uchun sandiqlar Qog’oz rolik va rulonlar komplekti bor bankalarni qizdirish uchun termos Metallopravoda, shkalasi 300S gacha bo’lgan termometr Tomirlarni egish uchun andozalar SHtanga tsirkul’ Po’lat cho’tka Yopiladigan metall yashik	1 2 2 1 1 1 1 1 2 1 1 2 1 2 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 6 1 1 1 2 1 1 2 1 1 1	Epoksid kompaundi, Kabelg’ mastikasi va kavsharni aralashtirish uchun qorg’ich Po’lat metr Og’irligi 0,6 kg li slesarlik bolg’achasi Yog’och bolg’a Egovlar (to’plam: uch qirrali yirik tishli 12 “–1 dona tishli–8”–1 dona, yumaloq yirik tishli 10 ”–1 dona) Montyorlar uchun buklama pichoq Montyorlar uchun oddiy pichoq Kabelni kesish uchun qaychi Temir arra Qo’rg’oshin trubani pachoqlash uchun bolg’acha Uzunligi 100 mm li otvyortka CHarm tasmali himoya ko’zoynagi Karkasli brezent palatka Surup astarli polietilen yoki rezina (meditsina) qo’lqopi Brezent qo’lqop Pintset Mayda asboblar uchun planshet Uzunligi 200 mm li tishi yapaloq universal ombir Tutashtirish muftasini montaj qilish uchun invertar’ taglik	1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 1 1 1 1 1

Eslatma: Yuqorida ko’rsatilgan asboblar va jihozlarining ko’pchiligi montyor–kabelchi uchun komplektlanadigan maxsus to’plamga kiradi.

Kabelga ishlov berish operatsiyasi belbog’, qog’oz izolyatsiyasi va yarim o’tkazgich qora qog’ozni olib talash bilan yakunlanadi. Yarimo’tkazgich qora qog’oz Kabelg’ uchidan chuvatilib qo’rg’oshin yoki alyuminiy qobiqni qirqilgan joyigacha I masofada yirtib (pichoq bilan emas) olinadi. Kabelning tomirlai orasida joylashgan to’ldirgichlar pichoq bilan kesib olinadi, bunda pichoqning tig’i tomirlar bo’ylab kabelning ishlov berilmaydigan tomoniga yo’naltirilishi kerak. Bellama izolyatsiyaning quvvati ustidagi halqasimon belbog’ tomirlar tutashtirilgandan so’ng olib tashlanadi. Kabelga ishlov berib bo’lingandan so’ng uni muftada ulashga tayyorlashga kirishiladi.