O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qashqadaryo viloyati kasbiy ta'limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish xududiy boshqarmasi dehqonobod tuman 1-son kasb-hunar maktabi

1. Kesimi 10 mm² gacha bo’lgan PR tipli o’tkazgichlami birktirish tarmoqlash

Kesimi 10 mm² gacha bo’lgan bir tomirli alyuminiy tomirli simlar alyuminiy gilg’zalarda, PK–2M ombiri yoki GKM gidravlik ombiri yordamida, gilg’zaning bir yoki ikki joyidan mahalliy bosib siqish yo’li bilan biriktiriladi va tarmoqlantiriladi. Simlar ulanib, presslangandan keyin asfalgt yoki gliftad laki surtiladi, so’ng yopishqoq lenta ustma–ust o’rab chiqiladi, suv va havo kirmasligi uchun ikkinchi marta lok qatlami surtiladi. GKM ombori bilan simlarni presslash operatsiyasi 1–rasm,a–d da ko’rsatilgan. Simlar va kabellarning alyuminiy tomirlarini presslashda alyuminiy tomirlarini presslashda kvarts–vazelin yoki rux–vazelin pastalari albatta ishlatishiladi. Rux–vazelin pastasi zaharli, shuning uchun uni ovqatga, teri qoplamasini yara joylariga, ko’zga tushishidan saqlash kerak.



1–Bir tomirli alyuminiy simlarni gil’zada presslab ulash:
a–bir tomonlama presslash simlarni tayyorlash, b–shuning o’zi, ikki tomonlama presslash uchun, v–GKM ombiri bilan presslash payti, g–presslangan birikmalar, d–tayyor birikmalar, 1–GAO gil’zasi, 2–GKM ombiri, 3–plastmassa qalpoqcha, 4–yopishqoq polivinilxlorid tasma.

1. Kesimlari 2,5–10 mm² li bir simli alyuminiy simlar ham kabellarni kavsharlab va payvandlabbiriktirish

Kavsharlab biriktirish eng ishonchli, lekin ko’p mehnat talab qiladigan ishdir. Alyuminiy simlarni kavsharlash uchun A markali kavshardan foydalaniladi.
Kavsharlab ulanadigan simlar har birining uchidan izolyatsiyasi olib tashlanadi, po’lat tazolanadi va uchlarini bir–biriga yonma–yon qo’yib, ikki marta burab, tarnov hosil bo’ladigan qilib ulanadi (2–rasm,a). So’ngra, simlar kavsharlash lampasi yoki gaz gorelkasi yordamida alyuminiyning suyuqlanish temperaturasiga yaqin temperaturagacha (860 S) qizdiriladi va sim sirtida hosil bo’ladigan qiyin suyuqlanadigan oksid pardasini olib tashlash uchun simlarning tutashgan qismi uksus bilan ishqalanadi.


2–rasm. Kesimlari 10 mm² gacha bo’lgan alyuminiy tomirlarni tutashtirish:

a–kavsharlab, b–ombirlar yordamida, ko’mir elektrod bilan oboymada payvandlab, 1–gaz gorelkasi, 2–kavshar qalamchasi, 3–yassi jag’li ombir, 4–ko’mir elektrodli ombir.

Suyuqlangan kavshar simlar orasida hosil bo’lgan tarnovni to’ldirishi lozim. Simning bir tomoni kavsharlangandan so’ng kavsharlash operatsiyasi uning boshqa tomonida takrorlanadi. Tutashgan qismi benzinda ho’llangan toza latta bilan artiladi, so’ng gliftal yoki polivinilxlorid laki bilan laklanadi va yopishqoq lenta bilan izolyatsiyalanadi. Tutashmaning izolyatsiyalangan qismi yana laklanadi.

Qurilish normalari va qoidalari (SNiP, “Elektrotexnika qurilmalari” VI bob) bo’yicha 2,5–10 mm² kesimli alyuminiy tomirlarini asosan payvandlab biriktirish va tarmoqlash tavsiya qilinadi.
Simlar oboymada ombirlar va ko’mir elektrodlar yordamida flyus ishlatib yoki ishlatmay elektr bilan payvandlanadi.
Flyus ishlatmay payvandlashda (2–rasm,r) izolyatsiyasi olingan va tozalangan simlarning uchlarina o’lchami 20*160 mm va qalinligi 0,8–1 mm li taxta po’lat parchasidan yasalgan oboyma bilan yassi jag’li ombir bilan shunday qisiladiki, bunda payvandlanadigan simlarning uchlari oboymadan 3–4 mm chiqib tursin, so’ngra payvandlash transformatoriga ulangan ko’mir elektrodlar bilan ombir orasida hosil bo’ladigan yoy alangasida payvandlanadi. Metall sovigandan so’ng oboyma olinadi, po’lat simli cho’tka bilan ulangan uchlari tozalanadi va ularga gliftal yoki asfalg’t laki surtiladi, tomirlar to’g’rilanadi (agar elektr o’tkazgich ochiq bo’lsa), undan keyin birikma izolyatsion lenta yoki viniplast qalpoqchasi bilan izolyatsiyalanadiva ikkinchi marta lok qatlami surtiladi.
Flyus ishlatib payvandlash flyus ishlatmasdan elektr bilan payvandlash usulidan shunisi bilan farq qiladiki, simlarning payvandlanadigan uchlari birgalikda buraladi, flyus bilan qoplanadi va oboymaga qo’ymasdan ko’mir elektrodlar bilan ombirlar orasida hosil bo’ladigan yoy alangasida suyuqlantiriladi.