O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti

GRAMMATIKA: TAQRIZ MATNI, UNING TUZILISHI VA IFODA 
MATERIALLARINING XUSUSIYATLARI 
Reja: 
1. Taqriz matni haqida ma’lumot. 
2. Taqriz matnining tuzilishi.
3. Ifoda materiallarining xususiyatlari. 
Taqriz(arab. — ijobiy baho) — adabiy tanqid janri; yangi badiiy, ilmiy yoki ilmiy-
ommabop asar taxlili. Taqrizda asarning bibliografik tavsifi, shuningdek, mazmuni, unda 

---

150 
ko
ʻ
tarilgan muammolar, asarning g
ʻ
oyaviy - badiiy xususiyatlari, adabiyotda tutgan o
ʻ
rni
haqida ma
ʼ
lumot bo
ʻ
ladi; asarga baho beriladi, uning asosiy fazilatlari va nuqsonlari qayd
qilinadi. Taqriz asosan keng kitobxonlar ommasi
uchun mo
ʻ
ljallanadi, ularni yangi asarlardan ogoh qiladi, zarurini tanlab olishga 
ko
ʻ
maklashadi.
Taqriz xarakteriga ko
ʻ
ra xilma-xil bo
ʻ
ladi. Masalan, kengaytirilgan annotatsiya tipidagi 
taqrizda asar haqida bibliografik ma
ʼ
lumot beriladi. Tanqidiy yoki publitsistik
taqrizlarida konkret asar munosabati bilan biron muhim masala haqida fikr yuritiladi. Esse 
(adabiy o
ʻ
ylar) xarakteridagi taqrizda taqrizchi o
ʻ
z fikr- tuyg
ʻ
ularini, asarni o
ʻ
qish
jarayonida hosil bo
ʻ
lgan taassurotlarini lirik tarzda ifodalaydi. Nihoyat, muallif o
ʻ
z asariga
ham taqriz yozishi mumkin (avtotaqriz). Bunda muallifning asarga qarashlari bayon qilinadi 
yoki u biron munosabat bilan munozaraga kirishadi.
Topshiriq:
Gazeta, jurnallardan sohaga oid maqolalardan o‘qish va taqriz namunasini
Tayyorlash.
 
Uyushiq bo‘laklar 
 
Gapda bir xil sintaktik vazifa bajaraib, bir xil so‘roqqa javobbo‘lgan bo‘laklar uyushiq 
bo‘laklar deyiladi. Uyushiq bo‘laklar, odatda, bir so‘z turkumiga mansub bo‘ladi. Gapning
bosh bo‘laklari ham ikkinchi darajali bo‘laklari ham uyushib kelishi mumkin.
Masalan:
egalar uyushgan: Tumanimizda maktablar, bolalarbog‘chalari va do‘konlar
qurilyapti. To‘ldiruvchilar, aniqlovchilar uyushgan: Taram-taram olmalarni, asl nashvatilarni, 
po‘sti yupqa luchchak shaftolilarni, quymoqqa o‘xshash anjirlarni aytmaysizmi, bay-bay.