O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti


GRAMMATIKA:BADIIY USLUB VA UNING XUSUSIYATLARI



Download 4,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet96/181
Sana11.03.2022
Hajmi4,12 Mb.
#489193
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   181
Bog'liq
Мажмуа Ozbek tili 2021doc

 
GRAMMATIKA:BADIIY USLUB VA UNING XUSUSIYATLARI 
Reja: 


95 
1. Badiiy uslub. 
2. Badiiy uslub va uning xususiyatlari. 
3. Badiiy uslub va tilning aloqadorligi. 
 
O‘zbek tilshunosligining nisbatan yangi sohasi sanaladigan stilistika—uslubshunoslik 
til birliklarining aloqa vositasi sifatida muomala jarayonida turli soha va vaziyatda qo‘llanishi, 
nutqni tashkil qilish qonuniyatlari, til tizimidagi barcha vositalarning nutq jarayonidagi 
imkoniyatlari va ma’no nozikliklarini aniqlash bilan shug‘ullanadi. 
“Stilistika—tilda mavjud bo‘lgan barcha vositalar—leksik, grammatik, fonetik 
vositalardan nutqda qanday foydalanish zarurligini, ma’lum bir shakl, so‘z va birliklardan 
qaysi birini qo‘llash muvofiq ekanini, yaxshi va eng muvofiq vositasini tavsiya etadi, me’yor 
qilib belgilaydi, nutqning turli stilistik qatlamlarida qo‘llanadigan vositalarni belgilab beradi.
Kishilar o‘z ijtimoiy faoliyatlarida tildagi barcha vositalardan—fonetik, grammatik, 
leksik, frazeologik birliklardan foydalanganlarida, avvalo ularni o‘z ehtiyojlaridan kelib chiqib, 
nutq mavzusiga, vaziyatga qarab tanlaydilar va qo‘llaydilar.
Tilimizdagi vositalarning bir nechalab ko‘rinishlarga ega bo‘lishi, sinonimik rang-baranglik 
shunday yo‘l tutishga imkon beradi. Mana shu tanlash nutq jarayonida til birliklarining o‘ziga 
xos uslubiy chegaralanishini taqozo qiladi. Til birliklarini ijtimoiy muhitda tanlab ishlatish 
zarurati va ularni tilshunoslikda ilmiy-amaliy tahlil qilish uslubshunoslikda yangi sohani—
vazifaviy uslubshunoslikni vujudga keltirdi. 
O‘zbek tili uslublarini vazifaviy jihatdan tasnif qilish ikki omilga—til va tildan tashqarida 
bo‘lgan omillarga tayanadi. O‘zbek tilida asosan beshta uslub—so‘zlashuv, ommabop, ilmiy, 
rasmiy va badiiy uslublar e’tirof etiladi. Ular haqida bilimga ega bo‘lish o‘quvchilarga ona 
tilimizning nutq jarayonidagi imkoniyatlarini o‘rganishga ko‘maklashadi. 
 Badiiy uslub 
o‘zbek tili vazifaviy uslublari orasida o‘ziga xos mavqega ega bo‘lib, 
ayni paytda o‘zining alohida me’yorlariga ham ega. Til materialini qamrab olish 
imkoniyatining kengligi, umumxalq tilida mavjud bo‘lgan barcha lingvistik birliklarning, shu 
bilan birga, boshqa vazifaviy uslublarga xos bo‘lgan elementlarning ham ishlatilaverishi va 
ularning muhim bir vazifaga—badiiy-estetik vazifani bajarishga xizmat qilishi badiiy 
uslubning asosiy xususiyati hisoblanadi. Tabiiyki, bunday imkoniyatlar boshqa vazifaviy 
uslublarda chegaralangan. 
Til vositalarini qo‘llashda ana shu keng qamrovlilik bo‘lishi bilan birga, bu uslub 
doirasida ularni qo‘llashning ma’lum me’yorlari ham amal qiladiki, fonetik, grammatik, leksik 
va frazeologik xususiyatlar tarzida ko‘zga tashlanadigan ana shu me’yorlar uni boshqa 
vazifaviy uslublardan chegaralash imkonini beradi. 
Badiiy uslub badiiy asar tili sifatida namoyon bo‘ladi, shuning uchun ta’sirchanlik va 
obrazlilik uning asosiy xususiyati hisoblanadi. Yozuvchi va shoirlar so‘z yordamida rеal borliq 
manzaralarini o‘quvchi ko‘zi o‘ngida qaytadan yaratadi, ya’ni uning obrazini jonlantiradi. Ana 
shu ko‘rsatish, jonlantirish tilning tasviriy-ifodaviy vositalarga boy bo‘lishini talab qiladi. 
Badiiy nutq ko‘chma ma’noli so‘zlar, iboralar, omonimlar, sinonimlar, antonimlar boshqa 
badiiy ifoda vositalarining ko‘p qo‘llanishi bilan boshqa uslublardan farqlanadi. Ushbu uslubda 
yaratiladigan asarlar nazm va nasr turlariga, ya’ni she’riy va proza asarlariga bo‘linadi va 
ularning har biri o‘zining til xususiyatlariga ega. 

Download 4,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   ...   181




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish