O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

17 – rasm.Gorelkada yonuvchi aralashmaniing hosil bo'lishi.
Gaz ballonlarining yuqori qismida saqlovchi klapanlar va uning ustiga 
kiydirilgan qalpoq, ostki qismida esa po'lat moslamalar bo'ladi. Ballon qalpog'i 
faqat qo'l bilan burab ochiladi; metall predmetlar bilan ochish qat'iyan man etiladi. 
Ballonlarning yog' va moylar bilan ifloslanishiga yo'l qo'ymaslik kerak. Ular 
turli ranglarga: kislorod balloni — ko'k, asetilen balloni — oq, propan-butan 
balloni — qizil rangga bo'yab qo'yiladi. 
Gaz ballonlari isitish asboblaridan 1 metrdan uzoqroqda, gaz plitaiaridan 
1,5, ochiq olovdan esa 5 metrdan kam bo'lmagan masofada o'rnatiladi. Aks holda 
portlash xavfi tug'ilishi mumkin. 
Ballonlar maxsus kataklarda vertikal holatda saqlanadi. Bo'shagan ballonlar 
alohida yerga qo'yiladi. Kislorod va asetilen ballonlarini ish paytida quyosh nuri 
tushishidan to'sish kerak. Ballonlarni yelkada yoki qo'lda tashish taqiqlanadi. Ular 
zambilda yoki aravachada tashiladi. Ballon ventili muzlab qolganda uni faqat issiq 
suv yoki bug' bilan eritishga ruxsat beriladi. 
Payvandchi faqatgina o'ziga birkitilgan apparat va asbob-ukunalar bilan 
ishlashi lozim. Boshqa apparat bilan ishlash yoki o'zinikini birovga berish 
taqiqlanadi. Tanaffus paytlarida gaz-generator o'chirilishi, kislorod ballonining 
ventili berkitilishi, reduktor olinishi, ish tugallangandan so'ng esa gaz-generator va 
ballonlar alohida saqlanadigan joyga qo’yilishi kerak. 
Gaz yordamida payvandlash ishlari bajaradigan uchastka yengil yonuvchan 
materiallardan (5 – 10 metrli radiusda) tozalanish lozim. 
Qor yoki yomg'ir yog'ayotgan paytda ochiq maydonlarda payvandlash 
hamda bosim ostidagi idishlar va rezervoiarlarni gaz yordamida payvand qilish, 
payvand apparatJarini qarovsiz qoldirish, ish joyida begona odamJarning yurishiga 

---

63 
yo'l qo'yish, himoyalanmagan qo'l bilan qizib turgan metallarga tegish, 
shuningdek, yoritilmagan joylarda ishJash taqiqlanadi. Payvand ishlarini 
bajarayotganda asetilen generatoriga kislorod kirib qolishi va olovning qayta 
urilishi natijasida yorilib ketishi, karbid solingan bochkani ochayotgan paytda unda 
asetilen-havo aralashmasi hosil bo'lib portlab ketishi, kislorod ballonlarini 
ochayotgan paytda lining klapani va shtutseriga yog' kirib qolgan bo'lsa ham 
portlash sodir bo'lishi mumkin. Shuning uchun ish bajarish jarayonida gaz-
gcneratorlar, ballonlar, shlang va payvandlash asboblari bilan to'g'ri muomalada 
bo'lish talab qilinadi.