O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Tabiatdan oqilona foydalanishni tashkil etishda madaniy 
landshaftlarni bunyod etishning ahamiyati.
Tabiatning tarkibiy 
qismini tashkil etuvchi landshaft inson bilan doimiy ravishda 
o‘zaro ta’sirda bo‘ladi. Chunki inson atrof muhitdan o‘zining 
ehtiyojlari va manfaatlarini qondirish uchun foydalanadi. Shu 
sababli landshaft qonuniy ravishda jamiyatning rivojlanishi bilan 
bog‘liq bo‘lgan reja va maqsadlar ta’siri ostida bo‘ladi.Tabiatning 
yaratuvchanlik 
kuchining 
namoyon 
qilishi, 
landshaftning 
go‘zalligi qadimdan odamlarni zavqlantirgan. Odam tabiat 
qonuniyatlari va omillarining bu ulkan tizimidagi o‘z o‘rnini uzoq 
vaqt davomida qidirgan.
Madaniy lanshaftning mezoni jamiyat ehtiyojlari bilan 
belgilanadi. Madaniy landshaftlar uchun quyidagi sifatlar xos 
bo‘lishi lozim: 1) yuqori unumdorlik va iqtisodiy samaradorlik va 
2) insonning salomatligi, jismoniy va madaniy rivojlanishiga 
imkon beradigan optimal muhit. Hozircha bu ikki sifat kam 
hollardagina bir–biriga mos tushadi: vaqtinchalik iqtisodiy samara 
insonning hayotiy muhitini yomonlashtirish hisobiga erishiladi. 
Buday hol buzilgan landshaftlar uchun xosdir. Ammo ilmiy 
yondoshilganda iqtisodiy, ekologik, shuningdek madaniy – estetik 
manfaatlar bir–biriga zid bo‘lmaydi.
 
Madaniy 
landshaftlarni 
shakllantirishdagi 
asosiy 
sharoitlardan biri tiklanadigan tabiiy resurslar, eng avvalo biologik 
resurslarning eng yuqori unumdorligiga erishishidir. Ulardan 
foydalanishdagi xo‘jalik samarasidan tashqari ayni paytda 
sanitariya (lot.
sanitas
sihat-salomatlik) – gigiyena (yun.
hygieinos
shifobaxsh) sharoitlarini, muhitning estetik sifatini yaxshilash 
imkonini beradi. Shuningdek, tiklanadigan, tugamaydigan va 
energiyaning muhitni ifloslamaydigan (Quyosh, geotermik, 
10 
115 

---

ta’minlaydigan 
tadbirlar 
tizimidir. 
Chunki 
tabiatdan 
foydalanishning asosiy muammosini undan har tomonlama va eng 
samarali foydalanish maqsadida jamiyatning tabiatga ta’sirini 
optimallashtirish tashkil etadi.
Tabiiy muhitni optimallashtirish tabiiy resurslardan 
oqilona, 
ilmiy 
asoslangan 
hamda 
texnologik 
jihatdan 
takomillashgan foydalanishni, ya’ni ularni turli shakllardagi 
texnogen yuklamalardan himoya qilishni va tabiiy jarayonlarni 
qat’iy ilmiy asosda faol tartibga solishni taqoza etadi. Tabiatning 
o‘zida mavjud bo‘lgan imkoniyatlar va yo‘nalishlardan oqilona 
foydalanish tabiiy muhitni optimallashtirishning asosiy tamoyilini 
tashkil etadi.