O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti



Download 2,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet100/195
Sana25.01.2022
Hajmi2,6 Mb.
#408423
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   195
Bog'liq
turmahsulot marketingi

Narx va sifat nisbati omili 
Iste‟molchilar narxni sifat bilan solishtirib ko‟rish odatiga egadirlar. Masalan, 
do‟stingiz  sizning  Xyustondagi  bulajak  tashrifingiz  mobaynida  Grand  Hotelda 
to‟xtashingizni tavsiya etishi mumkin. Siz o‟sha mehmonxonaga qo‟ng‟iroq qilib, 
uikend  uchun  joylarni  49  doll.ga  taklif  etishini  bilib,  bu  narx  1-darajali 
mehmonxona  uchun  arzon  deb  sanab,  boshqa  mehmonxonani  tanlashingiz 
mumkin.  Balki,  Grand  Hotel  talablarimizni  qondirishi  mumkin  edi,  biroq  siz 
bunday bo‟lmaydi degan qarorga keldingiz. 
Yuqori  narx  tovarga  yuksak  nufo‟z  bag‟ishlashi  mumkin,  biroq,  kamroq 
daromadga  ega  bo‟lgan  iste‟molchilar  bu  bozordan  maxrum  bo‟lishadi.  Bu 
tushlikning  narxi  1  kishi  uchun  o‟rtacha  100  doll  turuvchi  restoran  o‟z  narxlarini 
pasaytirsa  ko‟pincha  mijozlridan  maxrum  bo‟lib  qolishi  mumkin.  Narxga  yuqori 
sifat belgisi yoki narx yuqori nufo‟z ega bo‟lgan bozor segmentlarida narx va talab 
o‟rtasida  to‟g‟ri  proporstional  nisbati  yuzaga  kelishi  mumkin.  Masalan, 
Angliyaning  Nyuklass  shaxridagi  yuqori  darajali  Gosforth  Park  Hotel 
mehmonxonasida  narxlar  oshirilgach,  Xattoki,  o‟rinlar  to‟lishi  o‟sib  ketgani 
ko‟zatilgan. 
Xorijiy  bozordagi  narxlarni  belgilash  muammolari  ichki  bozor 
muammolaridan farq qilmaydi. Qoldiqlar, haridorlarning narxlarga munosabati va 


129 
 
raqobatchilarning  o‟zlarini  to‟tishlari  navbatma-navbat  e‟tiborga  olib  borilishi 
lozim. Mahsulotni eksport qiluvchi firmada o‟ziga xos muammolar paydo bo‟ladi. 
Transfert  narxlar  deganda  firmaning  ishlab  chiqarish    bo‟limidan  boshqa 
bo‟linmasiga yuborilayotgan tovar narxi tushuniladi. 
Tovarning  firma  ichidagi  harakatlanishida  tovar  narxi  firmaning  umumiy 
natijalari  samarasini  e‟tiborga  olgan  holda  belgilanishi  lozim.  Bunda  ikkita 
maqsadni ko‟zda to‟tish kerak: 
-  tovarning  narxi  ushbu  tovarni  ichki  bozorda  sotishi  mumkin  bo‟lgan 
ishlab chiqarish  bo‟linmasining harajatlarini qoplaydigan darajada yuqori bo‟lishi 
kerak 
- tovarning narxi xalqaro bozorda tashqi savdo bo‟linmasi Raqobatbardosh 
bo‟la oladigan darajada past bo‟lishi lozim. 
Bu  erda  bo‟linmalar  manfaatlari  o‟rtasida  qarama-qarshilik  mavjud 
bo‟lganligi  sababli,  firmaning  umumiy  manfaatlari  birlamchi  o‟ringa  chiqishi 
lozim. 
Umuman olganda ichki narx mumkin bo‟lgan eng past va mumkin bo‟lgan 
eng  yuqori  o‟rtasidagi  intervalda,  yuqorida  ta‟kidlangan  bir-biriga  qarshi  ikkita 
maqsadni inobatga olgan holda belgilanadi. 
Narx  belgilash  to‟g‟risida  qaror  qabul  qilish  mobaynida  harajatlarga 
raqobatchilar qanday javob berishlari va ular qanday narx belgilashi mumkinligiga 
e‟tibor  berishlari  kerak.  Chikagodagi  konferenstiya  o‟tkazuvchi  tashkilotchilar 
raqobatlashuvi barcha mehmonxonalardagi narx va sifat bilan tanishib chiqishadi. 
Shu  sababli,  mehmonxonaning  sotuv  bo‟limii  vakili  raqobatchilarning  narxlari, 
xizmatlari  sifati  va  takliflarining  o‟ziga  xos  tomonlari  bilan  yaxshi  tanishib 
chiqishlari  lozim.  Bunga  bir  necha  yo‟l  bilan  erishish  mumkin.  O‟z  vakillarini 
raqobatchi mehmonxonalarga ularning narx va takliflarining tarkibi bilan tanishish 
uchun  yuborish  mumkin.  Iste‟molchilarning  raqobatlashuvi  har  bir  mehmonxona, 
restoran  taklif  etayotgan  narx  va  sifatlarini  qanday  qabul  qilayotganliklarini 
aniqlash mumkin. 
Raqobatchilarning narx va takliflarini aniqlagach kompaniya narx to‟g‟risida 
o‟z  qaroriga  kelishi  mumkin.  Masalan,  Singapurda  mijozlar  Sheraton  
mexmonxonsini  Hilton  ga  kies  etishadi.  Sheraton  endi  Hilton  dagi  narxlar 
darajasiga  yaqinlashishga  majbur,  aks  holda  u  o‟z  mijozlarini  yo‟qotadi.  Buning 
ustiga  Sheraton  xashamatli  mehmonxonalarga  nisbatan  arzonrok  va  o‟rtacha 
mehmonxonalarga  nisbatan  qimmatroq  narxlar  taklif  etishi  lozim.  Sheraton 
narxdan  o‟z  taklifi  raqobatchilar  takliflari  orasida  o‟z  o‟rnini  egallashi 
(pozistiyalash) uchun foydalanadi. 
Boshqa tashqi omillar 
Narx darajasini belgilashda kompaniya boshqa omillarga ham e‟tibor berishi 
lozim. Inflyastiya, o‟sish yoki tushkushlik, foiz stavkasi kabi iqtisodiy omillar narx 
to‟g‟risidagi  qarorga  ta‟sir  etadi.  Ular  ham  mahsulot  tannarxiga  ta‟sir  etadi,  ham 
iste‟molchi  tomonidan  uning  narxi  va  kiymatining  qabul  kilinishiga  ta‟sir  etadi. 
Masalan,  1970  yillarda  inflyastiya  ta‟sirida  menyudagi  narxlar  yil  mobaynida  bir 
necha marotaba o‟zgargan. Narx o‟sishiga ta‟sir qilishi ya‟ni arzonlashtirish uchun 
menyudagi  o‟zgartirishlar  kiritiladi.  Masalan,  1990-1991  yillardagi  tushkunlik 


130 
 
ko‟pchilik  restoranlarni  o‟z  narxlarini  pasaytirishga  majbur  qildi.  Ularning 
ko‟pchiligi past narx taklif etib, o‟z bizneslarini davom ettirishda kiynalib ketishdi. 
Restoranlar  kamroq  harajatlarni  talab  etuvchi  Yangi  menyular  ishlab  chikib, 
shuning  hisobiga  taklif  narxlarini  tushirdi.  1991  yildagi  Fors  ko‟rfazidagi  urush 
turizmning  tushkunlikka  tushishiga  olib  keldi,  chunki  odamlar  terrorizm  xavfidan 
qo‟rqa  boshladi.  Urush  tugaganidan  so‟ng  aviakompaniyalar  va  mehmonxonalar 
narxdan  talabni  oshiruvchi  omil  sifatida  foydalana  boshladilar,  sotuv  narxidan 
o‟zgaruvchan  harajatlarni  yirik  yalpi  foyda  yoki  doyimiy  harajatlarning  ko‟plab 
mablag‟lari koladi.  
Mehmonxonalar  daromadlarning  harajatlardan  oshshi  hisobidan  foyda  olish 
konstepstiyasidan foydalanadi, bu narxlar pasayganda ham zararsiz narx belgilash 
uchun amalga oshiriladi. Narx pasaysa kushimcha talab paydo bo‟ladi. Biroq ba‟zi 
bir  mehmonxonalar  bozor  rivojlanayotgan  davrda  ham  pastroq  narxlar 
belgilashadi. 5-jadvalda narxlar  pasayishining harajatlarini koplash uchun zaruriy 
yuklanganlik ( xonalarning bandligi) ko‟rsatilgan. Bu jadval noegiluvchan bozorda  
narx    tushishi  bilan  yuzaga  keluvchi    qiyinchiliklarni  ko‟rsatib  beradi.  Masalan, 
70%  yuklanganmehmonxona  narxni  75  doll.  dan  60  doll.  ga  tushirganda,  ya‟ni 
20%  ga  tushirganda  narx  pasayishi  harajatlarni  qoplash  uchun  mehmonxona 
endilikda 95,5% ga yulanishi lozim. 

Download 2,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   195




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish