O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

15.4. Quduqlardagi suyuqlik sathini о„lchash jihozlari 

Kuzatuv  va  pyezometrik  quduqlarda  suyuqlik  sathini  о‗zgarishi  sath 

о‗lchagichlar  yoki  pyezograflar  yordamida  nazorat  qilinadi.  Shtangali  nasoslar  bilan 

jihozlangan  quduqlarni  tadqiqot  qilish  statik  va  dinamik  sath,  ovoz  о‗lchash  usulida 

exolotlar yordamida amalga oshiriladi.  

Chuqurlik  nasosli  quduqlardagi  suyuqlikning  sathi  quvurni  orqa  fazasidagi 

bosim atmosferaga chiqarib yuborilgandan keyin aniqlanadi. Bunday holat suyuqlikda 

kо‗pik paydo bо‗lishiga va quduq ishining rejimini buzilishga olib keladi.  

Quvur  orqa  fazosida  ortiqcha  bosim  bо‗lganda  quvurlardagi  dinamik  sathni 

aniqlash uchun tо‗lqinli о‗lchash usullari ishlab chiqilgan, bu usul zichlamali tо‗siqdan 

elastik bо‗ylama tо‗lqinlarni impul‘sini tarqalish xususiyatiga asoslangandir.  

---

 

419 

V-3  qо‗zg‗atuvchi  termofondan  tashkil  topgan,  unga  quduqni  orqa  fazosi  bilan 

tutashtiruvchi  teshiklar  о‗rnatilgan  va  uning  yordamida  impul‘sli  tо‗lqinlar  hosil 

qilinadi.  Korpusning  teshiklarini  ochilishi  va  yopilishi  hisobiga  elastik  tо‗lqinlarning 

impul‘si  paydo  bо‗ladi,  reperdan  qaytadi.  Termofonga  ulangan  exolot  bilan  yozib 

olinadi, V-3 qо‗zg‗atgich yordami bilan 0,02’7,5 MPa bosimdagi sath aniqlanadi.  

Quduqlarning  pyezograflari  vaqt  bо‗yicha  qandaydir  boshlang‗ich  holatga  nisbatan 

suyuqlik sathini о‗zgarishini yozib olishga mо‗ljallangandir. Eng kо‗p qо‗llaniladigan 

pyezograflardan  biri  PPI-4M  botma  I.I.Ivanovning  konstruksiyasidir  (15.3-rasm). 

О‗lchash  asbobi  quduqqa  suyuqlik  sathini  ostiga  tushiriladi.  Uning  ichki  bо‗shlig‗i 

havo  bilan  tо‗ldirilgan,  suyuqlikning  gidrostatik  bosimi  ta‘sirida  N

1

  korpus 

qо‗ng‗iroqdagi  havo  qisiladi  va  pо‗kak  yuqoriga  kо‗tariladi.  Asbob  suyuqlik  ostiga 

qanchalik chuqurroqganda pо‗kkakning yurish yо‗li h

1

 shunchalik katta bо‗ladi.