O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi qishloq xo‘jaligi vazirligi

G‘OYA FAKTDAN USTUN TURADI.

Onore de Balzak.
BOB
ILMIY-TADQIQOTNIN G
METODOLOGIK G‘OYASI,
ISH DASTURI VA REJASI
Ushbu bobni O rganish natijasida Siz:

• 
  ilmiy g'oya, ilmiy-tadqiqotning metodologik g'oyasi va uning tarkibi to^fg^frisida bilimlarga;
  
• 
  ilmiy-tadqiqotning metodologik g'oyasini amalga oshirish algoritmini tuzish;
  

- ilmiy-tadqiqotning ish dasturi va rejasini shakllantirish ko'nikmalariga ega bO lasiz.

8. 
   BOB. ILMIY-TADQIQOTNING METODOLOGIK G‘OYASI, ISH DASTURI VA REJASI
   

1. 
   §. Ilmiy-tadqiqotning metodologik g‘oyasi, uning tarkibi va
   

amalga oshirish algoritmi
G‘oya falsafiy tafakkur doirasida xilma-xil ma’nolarda talqin etilgan tushunchalardan biridir. Bugungi kunda falsafiy tafakkur erishgan natijalarga tayanib, g‘oyaning mohiyati va gnoseologik maqomi to‘g‘risida muayyan umumiy xulosalarga kelingan.
Ilmiy fakt, muammo, faraz, nazariya kabi voqelikni aks ettirish, ilmiy bilishning o‘ziga xos shakli, yangi bilim va paradigma (sistema) sifatida chiqadigan g‘oyada voqelik bundan keyin qay yo‘nalishda o‘rganilishi zarurligi haqidagi ko‘rsatma, maqsad botiniy tarzda mujassamlashgan bo‘ladi va shu tufayli u ulkan yo‘naltiruvchilik rolini o‘taydi. Ilmiy g‘oyaga xos bo‘lgan xususiyatlar qarab chiqilganida g‘oyaning tarixiy taraqqiyotdagi o‘rni yanada oydinlashadi. Har qanday g‘oya kabi ilmiy g‘oya ham ulkan yo‘naltiruvchilik rolini o‘taydi⁸³.
Ilmiy g‘oyalar taraqqiyot omiliga aylanishi uchun ma’lum shart- sharoit bo‘lishi kerak, ya’ni jamiyatning umumiy bilim darajasi yuzaga kelgan yangi bilimni qabul qilishga tayyor bo‘lishi hamda uni tekshirib ko‘rish, tasdiqlash yoki inkor etish imkoniyati - qurollar, vositalar, moliyaviy resurslarga ega bo‘lishi lozim. Aks holda u ma’lum madaniy- ma’rifiy hodisa sifatida qolib ketadi. G‘oyaning voqelikka mos kelishi muhimdir⁸⁴.
Ilmiy-tadqiqotning metodologik g‘oyasi - bu metodikaning barcha tarkibiy qismlarini birgalikda bog‘lab turadigan asosiy fikr bo‘lib, tadqiqot o‘tkazish tartibini va uning asosiy bosqichlarini belgilaydi.
Ilmiy - tadqiqotning metodologik g‘oyasida quyidagi zarur qismlar mantiqan bir tizimga keltirilishi lozim:

• 
  tadqiqot maqsadi, vazifalari, gipotezasi;
  
• 
  tadqiqotning muayyan metodlariga monand bo‘lgan hodisalarning rivojlanish mezonlari va ko‘rsatkichlari;
  
• 
  ushbu metodlarni qo‘llash ketma-ketligi va tadqiqot (eksperiment)larning borishini boshqarish tartibi;
  
• 
  tadqiqot jarayonida olingan materiallarni ro‘yxatga olish, to‘plash va umumlashtirish tartibi;
  
• 
  tadqiqot natijalarini taqdim etish tartibi va shakllari. Ilmiy-tadqiqotning metodologik g‘oyasi uning bosqichlari orqali
  

ifodalanadi. Ilmiy-tadqiqotning yuqorida bayon qilingan metodologik g‘oyasini ro‘yobga chiqarish uchun uning umumiy mantiqiy-tizimli algoritmini ishlab chiqish va amalga oshirish zarur. Butun ilmiy - tadqiqot jarayonini quyidagi mantiqiy - tizimli algoritm sifatida ifodalash mumkin (8.1-rasm).


8.1-rasm. Ilmiy tadqiqotlarni o‘tkazishning umumiy algoritmi

Barcha turdagi ilmiy-tadqiqot ishlarining samaradorligi yoki butunlay barbod bo‘lishi ko‘p jihatdan rejalashtirishga bog‘liq.

2. 
   §. Ilmiy-tadqiqotning ish dasturi va rejasini shakllantirish