O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi O‘zbekiston Milliy Universiteti Tarix fakulteti

Download 0,68 Mb. bet 4/10 Sana 20.04.2022 Hajmi 0,68 Mb. #567107

Bog'liq
Buxoro amirligida tovar-pul munosabatlari

Bu sahifa navigatsiya:

• Boshqaruv shakli
• Meros boʻlib oʻtishi
• Buxoro pul tizimi

Buxoro amirligi
1 785 — 1920 ←	→
Bayroq
1850-yildagi Buxoro xonligi
Poytaxti	Buxoro
Til(lar)i	Oʻzbek	tili,Fors
	tili
Dini	Islom
Pul birligi	kumush, oltin tanga
Aholisi	oʻzbeklar,tojiklar,
	turkmanlar, arablar, Buxoro yahudiylari
Boshqaruv shakli	mutlaq monarxiya
amir
- 1785—1800	Shohmurod
- 1911—1920	Said Alim
Meros boʻlib oʻtishi
←Buxoro			xonligi
Buxoro Sovet Xalq Respublikasi→

Buxoro pul tizimi — 1924 yilgacha Buxoro hududida mavjud bo‘lgan pul muomalasi. Buxoro hududida uzok, asrlar davomida tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi natijasida bimetallizmning murakkab shakli vujudga keddi. Miloddan avvalgi 3-asr oxiridan 2-asrgacha Buxoro hududida yunonbaqtriya tangalari muomalada bo‘lgan. Bu pullarning nomi ham yunoncha edi. Jumladan, tilla pullar — stater; kumush tangalar
— tetradraxma, draxma, yarim draxma; mis tangalar — xalq deb atalgan. O‘sha davrdagi oltin va kumush qiymati nisbatiga binoan (1:10) bir oltin stater 20 kumush draxma yoxud 5 tetradraxmaga teng edi. Miloddan avvalgi 1-asrda, milodning dastlabki to‘rt asrida sug‘dlar davri Buxorosida Yevtidem I tetradraxmalariga o‘xshash tangalar, keyinchalik esa sosoniylar shohi Bahrom V (Varaxran V) (421—439) draxmalariga taqlid qilib tangalar chiqarildi. Bu tangalar buxorxudot dirhami deb nomlangan. 8-asr boshida mamlakatga arablar bilan birga ularning tangalari ham kirib keldi. Oltin tangalar — dinor, kumush tangalar — dirham, mis tangalar — fulus deb atalgan. Oltin tangalar tashki savdo uchun zarb qilingan, ular og‘irligiga qarab pul sifatida emas, balki tovar sifatida muomalada bo‘ldi. Xalifalik savdosi kumush tangalar — dirhamlar pul muomalasining asosini tashkil etgan. Oltin tangalarning kumush tangalarga nisbati ma’lum vaqt turlicha bo‘lgan. Agar 8-asrda 1 oltin tangaga 10 kumush tanga almashtirilgan bo‘lsa, kumush inqirozi paytida bu nisbat 1:7, inqirozdan so‘ng 1:11 bo‘lgan. 15—16-asrlarda katta mis tangalar "dinor" deb, kumush pullar "tanga" deb atala boshlandi. Hukumat kumush va mis tangalar orasidagi nisbatni o‘rnatdi, bu nisbat bozor o‘zgarishlari katta bo‘lmagan yoxud vaqtvaqti bilan bo‘lgan paytda uzgarishsiz qoldi. Uzoq vaqt mobaynida asosiy birlik o‘zgarmadi: 1 kumush tanga 1 misqol, ya’ni 4,8 g , 1 kumush dirham 20 mis dinor, 1 mis dinor 6 fulusga teng edi. Buxoro amirligida 1785—86 yillarda o‘tkazilgan pul islohoti eski an’analarni saqlab qoldi: nominal oldingi 3 nomda zarb etila boshlandi. Oltin tangalar — "ashrafiy" yoki "tilla", kumush tangalar — "tanga", mis di. Yangi pullar 1, 5, 10, 25, 100, 1000, 2500, 5000, 20000 so‘m qiymatida chiqariddi. 1922 yil oxirida bu pullar ham qadrsizlandi va hukumat 100:1 nisbatda yana pul almashtirishni lozim topdi.
1923 yil mart oyida Toshkentda O‘rta Osiyo Sovet Respublikalarining birinchi iqtisodiy konferensiyasi bo‘lib o‘tdi. Aynan shu konferensiyada mahalliy pullarni chiqarishni to‘xtatish va RSFSR davlat pul belgilariga o‘tishga qaror qilindi. 1923 yil may oyidan Buxoro pullari RSFSR emas, endi SSSR pullariga 1:3,5 nisbatda almashtirildi.

Download 0,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: