O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi O‘zbekiston Milliy Universiteti Tarix fakulteti

Buxoro amirligi 

← 

 

1785 — 1920 

 

 → 

 

 

 

 

 

Bayroq

 

 

 

 

1850-yildagi Buxoro xonligi 

Poytaxti

 

Buxoro

 

Til(lar)i 

Oʻzbek  tili, Fors 

tili 

Dini

 

Islom

 

Pul birligi 

kumush, 

oltin 

tanga 

Aholisi 

oʻzbeklar, tojiklar, 

turkmanlar, 

arablar, 

Buxoro 

yahudiylari 

Boshqaruv shakli 

mutlaq monarxiya

 

amir 

 - 1785—1800 

Shohmurod

 

 - 1911—1920 

Said Alim

 

Meros boʻlib oʻtishi 

---

10 

 

 

 

 

 

 

Buxoro  pul  tizimi —  1924  yilgacha  Buxoro  hududida  mavjud  bo‘lgan  pul 

muomalasi.  Buxoro  hududida  uzok,  asrlar  davomida  tovar-pul  munosabatlarining 

rivojlanishi natijasida bimetallizmning murakkab shakli vujudga keddi. Miloddan avvalgi 

3-asr oxiridan 2-asrgacha Buxoro hududida yunonbaqtriya tangalari muomalada bo‘lgan. 

Bu pullarning nomi ham yunoncha edi. Jumladan, tilla pullar — stater; kumush tangalar 

— tetradraxma, draxma, yarim draxma; mis tangalar — xalq deb atalgan. O‘sha davrdagi 

oltin va kumush qiymati nisbatiga binoan (1:10) bir oltin stater 20 kumush draxma yoxud 

5  tetradraxmaga  teng  edi.  Miloddan  avvalgi  1-asrda,  milodning  dastlabki  to‘rt  asrida 

sug‘dlar davri Buxorosida Yevtidem I tetradraxmalariga o‘xshash tangalar, keyinchalik 

esa  sosoniylar  shohi  Bahrom  V  (Varaxran  V)  (421—439)  draxmalariga  taqlid  qilib 

tangalar  chiqarildi.  Bu  tangalar  buxorxudot  dirhami  deb  nomlangan.  8-asr  boshida 

mamlakatga arablar bilan birga ularning tangalari ham kirib keldi. Oltin tangalar — dinor, 

kumush tangalar — dirham, mis tangalar — fulus deb atalgan. Oltin tangalar tashki savdo 

uchun  zarb  qilingan,  ular  og‘irligiga  qarab  pul  sifatida  emas,  balki  tovar  sifatida 

muomalada bo‘ldi. Xalifalik savdosi kumush tangalar — dirhamlar pul muomalasining 

asosini tashkil etgan. Oltin tangalarning kumush tangalarga nisbati ma’lum vaqt turlicha 

bo‘lgan. Agar 8-asrda 1 oltin tangaga 10 kumush tanga almashtirilgan bo‘lsa, kumush 

inqirozi paytida bu nisbat 1:7, inqirozdan so‘ng 1:11 bo‘lgan. 15—16-asrlarda katta mis 

tangalar  "dinor" deb,  kumush  pullar  "tanga"  deb  atala  boshlandi. Hukumat  kumush  va 

mis tangalar orasidagi nisbatni o‘rnatdi, bu nisbat bozor o‘zgarishlari katta bo‘lmagan 

yoxud  vaqtvaqti  bilan  bo‘lgan  paytda  uzgarishsiz  qoldi.  Uzoq  vaqt  mobaynida  asosiy 

birlik o‘zgarmadi: 1 kumush tanga 1 misqol, ya’ni 4,8 g , 1 kumush dirham 20 mis dinor, 

1  mis  dinor  6  fulusga  teng  edi.  Buxoro  amirligida  1785—86  yillarda  o‘tkazilgan  pul 

islohoti eski an’analarni saqlab qoldi: nominal oldingi 3 nomda zarb etila boshlandi. Oltin 

tangalar — "ashrafiy" yoki "tilla", kumush tangalar — "tanga", mis di. Yangi pullar 1, 5, 

10, 25, 100, 1000, 2500, 5000, 20000 so‘m qiymatida chiqariddi. 1922 yil oxirida bu 

pullar ham qadrsizlandi va hukumat 100:1 nisbatda yana pul almashtirishni lozim topdi. 

1923 yil mart oyida Toshkentda O‘rta Osiyo Sovet Respublikalarining birinchi iqtisodiy 

konferensiyasi  bo‘lib  o‘tdi.  Aynan  shu  konferensiyada  mahalliy  pullarni  chiqarishni 

to‘xtatish va RSFSR davlat pul belgilariga o‘tishga qaror qilindi. 1923 yil may oyidan 

Buxoro pullari RSFSR emas, endi SSSR pullariga 1:3,5 nisbatda almashtirildi.  

← Buxoro 

xonligi 

Buxoro Sovet Xalq Respublikasi → 

---

11