O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi O‘zbekiston Milliy Universiteti Tarix fakulteti

 

 

AMIRLIKDA SAVDO-SOTIKNING RIVOJLANISHI SANOAT  

 

ISHLAB CHIQARISHINING SHAKLLANISHI.  

Ma’lumotlarda  keltirilishicha.  Rossiya  kapitali  Rossiya-Buxoro  savdo-tijorat  

aloqalariga  favqo’lodda  juda  katta  ahamiyat  berib,  o’z  maqsad  va  manfaatini  

ko’zlab  homiylik  qilgan.  Bunda  asosan  qimmatbaho  va  valyuta  keltiruvchi  xom- 

ash’yoni  katta  miqdorda  Buxorodan  olib  chiqib  ketishni  amalga  oshirgan.  Chunki  

bunday siyosat Rossiyaning o’z iqtisodini kutarishida jiddiy ahamiyatga ega edi.   

Xunarmandchilik  sohasida  to’qimachilik  uning  asosiy  tarmoqlaridan  biri  

hisoblangan. U asosan mahalliy xom ashyo manbalari — paxta, jun, ipakning yetarli  

miqdorda bo’lganligi uchun ham yaxshi rivojlangan. XVIII—XIX asrlarda Buxoro  

amirligining 

Qashqadaryo vohasida xunarmandchilik  yaxshi  rivojlangan  bo’lib,  uning 

 to’qimachiliq  kulolchiliq duradgorlik kunchilik va temirchilik turlari voha va amirlikning

 xo’jalik hayotida salmoqli o’rin  egallagan.  Vohaning  Qarshi,  SHaxrisabz,  Kitob  shaha

rlarida  hunarmandchilik yaxshi rivojlangan.  

To’qimachilik  voha  xunarmandchiligida  yetakchi  tarmoq  hisoblangan.  

Ayniqsa, bo’z, chit, olacha ko’p miqdorda tayyorlangan.  

Qarshi va Shaxrisabzda ipak matolar tayyorlashga katta e’tibor qaratilgan.  

Voha xunarmandchiligida kulolchilikning mavqei ancha yuqori bo’lgan.  

tomonidan  yaxshi  ishlov  berilgan  terilardan  turli  xil  oyoq  kiyimlari,  bosh  kiyimlar

 po’stin va nimpo’stin, turli xil meshlar tayyorlangan. Vohada  yogoch  o’ymakorligi  ya

xshi  rivojlangan  bo’lib,  turli  xil  binolar qurilishida undan unumli foydalanilgan.  

Buxoro  bozori  nafaqat  shaxarliklar,  balki  uning  atrofidagi  qishloqlar  

aholisining  talablarini  qondirishda  ham,  aloxida  ahamiyatga  ega  bo’lgan  eng  yirik  

---

14 

 

savdo  markazlaridan  hisoblangan.  Buxoro  bozorida  ko’chmanchi  chorvadorlar  o’z  

mahsulotlarini  Buxoro  hunarmandlari  mahsulotlariga  ayirboshlashgan.  Buxoro  

bozorida  parcha,  duxoba,  har  xil  chitlar,  ipak  matolar,  temir,  tilla,  kumush,  mis,  

cho’yan idishlar, qog’oz, igna, turli xil iplar yaxshi savdo qilingan. Buxoroda yanvar  

oyidan  may  oyigacha  savdo  yaxshi  bo’lgan.  Bu  davrda  savdo  yarmarkalari  tashkil

  

qilingan. Bu savdo yarmarkalariga Eron, Afg’oniston, Hindiston, Xitoy, Rossiya va  

amirlikning  barcha  viloyatlaridan  savdogarlar  tashrif  buyurishgan.   

 

 

Qovun-tarvuzning nihoyatda ko’p turlari yetishtirilgan.  

Buxoro amirligining agrar munosabatlari tarixida eng muxim muammolardan  

biri — bu yerga egalik masalasi hisoblangan.  

XIX  asrda  Buxoro  amirligida  mavjud  bo’lgan  yer  egaligining    uch  

kategoriyasi  mavjud  bo’lib  ulardan  davlat  yerlarini  kengaytiishda  ko’proq  

foydalanilgan. Bu haqda yuqorida so’z yuritgan edik.  

Davlat  yerlarining  ko’payishining  muhim  manbalaridan  biri,  bu  yirik  

zamindorlar  tomonidan  o’ziga  talluqli  xisoblangan  yerning  uchdan  ikki  (2/3)  

qismini davlatga o’tkazib, uchdan bir kismini (3/1) o’zida qoldirib va buning evaziga  

o’zida qolgan kismdan davlat tomonidan olinadigan barcha soliq turlaridan to’la ozod  

qilinishiga  erishish  bo’lgan.  Amlok  yerlardan  olinadigan  soliqlar  miqdori  tug’risida

  

turli xil fikrlar mavjud.  

 

 

 

---

15