O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’zbekiston jahon tillari universiteti

Mavzu  bo’yicha  qisqa  adabiyotlar  tahlili.    Til  va  madaniyat,  muloqot  va 

til  imkoniyatlari  munosabatlariga  bag‘ishlangan  ishlar  jahon  tilshunosligida 

ommalashgan  bо‘lsa-da,  о‘zbek  tilshunosligida  bu  masalaga  e’tibor,  uning  ilmiy 

tadqiqi  endigina  boshlanmoqda.  Bu  fikrni  aytishga  milliy  tilshunosligimizda 

mazkur  mavzu  doirasiga  aloqador  sanaladigan  ayrim  ishlar  asos  bо‘lib  xizmat 

qiladi

4

. 

Til va  madaniyat  munosabati  masalasi, etnik  madaniyatning  tilda  aks  etishi 

masalasining  о‘rganilishi  xalqaro  aloqalarda  qo’llaniladigan  terminlar  bilan 

bog‘liq.  Terminlar  va  ularning  о‘ziga  xos  strukturaviy  va  semantik  xususiyatlari 

bilan shug‘ullanuvchi sohalarda  amalga oshirilgan ishlar yetarlicha bо‘lsa ham, bu 

                                                           

4

 Mengliyev B., Sayfullayeva R. va boshq. Milliy tilshunoslik mustaqil rivojlanish yо‘lida // “Ma’rifat” gazetasi, 

2007 yil 21 may; Safarov SH. Pragmalingvistika. –T.:Fan, 2008; Safarov SH.Kognitivtilshunoslik. –T. Fan, 2007; 

Toirova G., Safarov SH. Nutqni sotsiopragmatik о‘rganish asoslari. –Jizzax:NS, 2006.

 

---

7 

 

soha til va unda etnik madaniyatning aks etishini maxsus о‘rganishni maqsad qilib 

olmagan. Shuning  uchun  linvomadaniy  yondoshuv  mazkur  ishimiz  mavzusi  bilan 

bevosita bog‘liq deb bо‘lmaydi. Chunki terminlar bilan bog‘liq amalga oshirilgan 

shu  kungacha  bо‘lgan  tadqiqotlar  terminlarning  leksik,  morfologik  va  sintaktik 

xususiyatlarini о‘rganishni о‘z oldiga maqsad qilib qо‘ygan. Ishimiz mavzusi bilan 

aloqador  masalaning  о‘zbek  tilshunosligida  о‘rganilishi  deyarli  kuzatilmaydi. 

Tilshunoslikning  treminoligiya  va  lingvokulturologiya  sohalarida  amalga 

oshirilgan  ishlar  mazkur  ishimiz  mavzusiga  bog‘liq  jihatlar  bilan  aloqador 

sanalishi mumkin. 

Til  va  nutqni  ham  lisoniy  xususiyatlarni  e’tiborga  olgan  holda  tadqiq  etish 

natijasida  lingvokulturologiya  sohasida  ayrim  ochilmagan  yangi  qirralarini 

shakllantirmoqda. 

Tilshunoslikning  lingvokulturologiya  sohasi  O’zbek  tilshunosligida  hali 

tо‘la  shakllangan  emas.  Shunga  qaramay  tilshunoz  olimlarimiz  bu  borada  turli 

izlanishlar  va  tadqiqotlar  olib  borishmoqda.  Bizda  esa  bu  sohada  xalqaro 

aloqalardagi  terminlarning  til  madaniyatiga  ta’siri  va    ularning  ko’chma  ma’noda 

qo’llanilish holatlarini o’rganamiz.