O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Biîlîgik dîzà. 
Biîlîgik dîzà dåb, nurlànishning îrgànizmgà
tà’sirini àniqlîvchi kàttàlikkà àytilàdi.
Biîlîgik dîzàning birligi – råntgånning biîlîgik ekvivàlånti
(ber). 1 ber – istàlgàn nurlànishning 1 R (råntgån) yoki gàmmà-
nurlànish ko‘rsàtàdigàn biîlîgik tà’sirigà tång, iînlàshtirish qîbi-
liyatigà egà nurlànish dîzàsidir.
Ràdiàtsiyaning tàbiiy fîni (kîsmik nurlàr, àtrîfdàgi jismlàr
và insîn tanasining ràdiîàktivligi) bir yildà 2,5 · 10
-
5
C/kg àtrî-
fidàgi biîlîgik dîzàni tàshkil qilàdi.
Nurlànish bilàn ishlîvchilàr uchun bir yildàgi chågàràviy
nîrmà qilib 1,3 · 10
-
3
C/kg dîzà bålgilàngàn. Qisqà pàyt ichidà
îlinàdigàn 0,15 C/kg biîlîgik dîzà o‘limgà îlib kålàdi.
Sinîv sàvîllàri
1. Ràdiîàktiv nurlànishlàr tà’siridà jînli îrgànizmlàrdà qàndày o‘zgàrish-
làr ro‘y båràdi? 2. Bu o‘zgàrishlàr qàndày nàtijàlàrgà îlib kålàdi? 3. Nurdàn
zàràrlànish dàràjàsi nimàlàrgà bîg‘liq? 4. Îrgànizmning nurlànish tà’sirigà
umumiy råàksiyasi nimàlàrgà bîg‘liq? 5. Vujudgà kålàdigàn iînlàshuv
nimàlàrgà bîg‘liq? 6. Òàshqi và ichki nurlànishlàr tà’sirlàri bir-biridan
fàrq qilàdimi? 7. Àlfà-zàrràlàrning tàshqi tà’siri qàndày bo‘làdi? 8. Nimà
uchun gàmmà-nurlànish và nåytrînlàr tà’siri xàvfli hisîblànàdi? 9. Båtà-
nurlànish tårigà qànchà singgàdi? 10. Qàndày îrgànizm nurlànish tà’siridà
tåz yemirilàdi? 11. Bàktåriyaning nurlànishgà chidàmliligi kàttàmi yoki
îdàmniki? 12. Rivîjlànàyotgàn îrgànizmning nurgà såzgirligi qàndày?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

171
13. Nurlànish tà’siridà o‘sàyotgàn urug‘ tåz yemirilàdimi yoki tinch
turgànimi? Êo‘pàyayotgàn îrgànlàr tez yemiriladimi yoki rivîjlàngàn
muskul to‘qimàsimi? 14. Ràdiîàktiv nurlànish o‘simliklàr và jînli
îrgànizmlàrning rivîjlànishigà yordàm ko‘rsàtishi mumkinmi? 15. Nurlànish
dîzàsi nimàni õàràktårlàydi? Nurlànishning ekspîzitsiîn dîzàsi-chi? 16. SI dà
nurlànish dîzàsining qàndày birligi ishlàtilàdi? 17. 1 C/kg nurlànish dîzàsi
dåb, qàndày nurlànishgà àytilàdi? 18. Nurlànishning nisbiy biîlîgik kîeffit-
siyånti nimà màqsàddà kiritilàdi? 19. Uning qiymàtlàri qanday? 20. Ekspî-
zitsiîn dîzàning siståmàgà kirmàydigàn birligi hàm màvjudmi? 21. Biîlîgik
dîzà dåb qàndày kàttàlikkà àytilàdi? 22. Uning birligi nimàgà tång?
23. Ràdiàtsiyaning tàbiiy fîni nimàgà tång? 24. Nurlànish bilàn ishlîvchilàr
uchun chågàràviy nîrmà qànchà bålgilàngàn? 25. Qàndày dîzà o‘limgà
îlib kålishi mumkin?