O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

 
Elektron bulutning shakli, kattaligi va fazodagi
o‘rni kvant sonlari bilan aniqlanadi.
Bosh kvant soni
 
n
elektronning atomdagi energetik sathlarini
aniqlaydi. Istalgan butun qiymatlarni qabul qilishi mumkin:
n
=
1, 2, 3, ...
Orbital kvant soni
l
elektron impuls momentining qiymatlarini
aniqlaydi va elektron bulutining shaklini xarakterlaydi. U 
l
= 
0, 1,
2, ..., (
n
- 
1) gacha qiymatlarini qabul qilishi mumkin.
Magnit kvant soni
m
elektron impuls momentining berilgan
yo‘nalishdagi proyeksiyasini aniqlaydi va elektron bulutning fazodagi
o‘rnini xarakterlaydi. 
m
= 
0, 
±
1, 
±
2, ..., 
±
l
qiymatlarni qabul
qilishi mumkin.
Elektronning 
s
-
spin kvant soni
ham mavjud.
Pauli prinsipi.
Bitta atomda to‘rtta kvant soni (n,
 
l
, m, s) bir
xil bo‘lgan ikkita elektron bo‘lishi mumkin emas.
Bosh kvant soni 
n
bo‘lgan holatda 2
n
2
ta elektron bo‘lishi
mumkin.
Lazer
deganda, juda aniq yo‘naltirilgan kogerent yorug‘lik
nurining manbayi tushuniladi.
Atom yadrosining tuzilishi.
Atom yadrosi proton va neytrondan
tashkil topgan.
Proton
(
p
)
 
– vodorod atomining yadrosi. Òinchlikdagi massasi:
m
p
= 
1,6726
× 
10
–27
kg
» 
1836
m
e
.
Neytron
(
n
). Elektrneytral zarra. Òinchlikdagi massasi:
m
n
=
1,6749
× 
10
–27
kg
» 
1839
m
e
.
Yadroning bog‘lanish energiyasi.
 
Yadroni alohida nuklonlarga
ajratish uchun zarur bo‘ladigan energiya 
yadroning bog‘lanish
energiyasi
deyiladi:
E
bog‘
= D
mc
2
= 
[
Z
× 
m
p
+ 
(
A
- 
Z
)
m
n
- 
m
ya
]
× 
c
2
.
Yadroni Kulon kuchi ta’sirida parchalanib ketishdan saqlab
turadigan tortishish kuchlari 
yadro kuchlari
deyiladi.
Òabiiy radioaktivlik
deb, nostabil izotoplar atomi yadrolarining
turli zarralar chiqarish va energiya ajratish bilan stabil izotoplarga
aylanishiga aytiladi.
Radioaktiv yemirilish qonuni: N
= 
N
0
e
-l
t
.
Yadro reaksiyalari.
 
Yadro reaksiyalari atom yadrolarining
o‘zaro bir-biri bilan yoki yadro zarralari bilan ta’sirlashishlari
natijasida boshqa yadrolarga aylanishidir.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

159
I V B O B
32- § dà qàyd etilgànidåk, yadrîning bîg‘lànish enårgiyasi
àtîmning bîg‘lànish enårgiyasidàn milliînlàb màrtà kàttà. Shuning
uchun hàm yengil yadrîlàrning sintåzidà và îg‘ir yadrîlàrning
pàrchàlànishidà ulkàn miqdîrdàgi enårgiya àjràlib chiqàdi. Insîniyat
bu enårgiyadàn fîydàlànish yo‘llàrini izlàshi tàbiiy hîl. Õo‘sh,
yadrî enårgåtikàsi sîhàsidà erishilgàn muvaffàqiyatlàr nimàlàrdàn
ibîràt và kålgusidà qàndày niyatlàrgà erishish îrzusidà yashàmîq-
dàmiz? Siz ushbu bîbdà bu sîhàdà qilingàn ishlàr và màvjud
muàmmîlàr bilàn bàtàfsil tànishàsiz.