O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Rotatsion 
yulduzchalar g‘o‘za qatori o‘qiga eng yaqin oraliqda (3–5 
sm)
 
qo‘yilib, himoya zonasini keskin toraytirish imkonini beradi. 
Birinchi kultivatsiyada yulduzcha 3–5 sm,
 
keyingilarida 5–8 sm
 
chuqurlikka tushadigan qilib o‘rnatiladi. Tuprog‘i zich bo‘lgan 
yerlarni kultivatsiyalashda rotatsion yulduzchalar o‘rniga sferik 
disklar ishlatilgani ma’qul, chunki u o‘tkir tig‘i bilan zich yerni 
tilib, himoya zonasi chegarasini aniqlab beradi. Natijada, orqada 
kelayotgan boshqa tish ta’sirida ajratilib olinayotgan katta 
kesaklar ko‘chat ildizlari joylashgan tuproqni ko‘chirmaydi, 
ildizlarni shikastlantirmaydi. Bundan tashqari, tuproqqa botgan 
disklarni yon tomonga surish qiyin bo‘lganligi sababli, ular zich 
tuproqlarda gryadilning to‘g‘ri yo‘nalishdan burilmay yurishini 
ta’minlaydi. Sferik disklarni ko‘chatlar qatorining o‘qiga 6–8 sm 
oraliqda (bu himoya zonasining yarmidir) va 6–8 sm chuqurlikda 
o‘rnatish kerak. Gryadildagi ikkinchi qatorga disk yoki rotatsion 
yulduzchadan so‘ng, yassi o‘toqlovchi tishlar ko‘chat qatori 
o‘qidan 10 sm qoldirib va 6–8 sm chuqurlikda, uchinchi qatorda 

---

72 
(ortki gryadilda) o‘toq qiluvchi tishlardan so‘ng, o‘q-yoysimon 
tish jo‘yakning o‘rtasida 12–14 sm
 
chuqurlikda va eng oxirida, 
o‘g‘itlash soshnigi tuprog‘i yumshatilgan joydagi qatorga 
o‘rnatiladi. Agar asosiy vazifa yerni yumshatish bo‘lsa, kichik 
yumshatuvchi tishlarning har birini 4–6 sm
 
chuqurlikda jo‘yak 
profiliga moslangan holda pog‘onalab o‘rnatib ishlov berish 
maqsadga muvofiqdir. 
Ishchi qismlarni gryadilda joylashtirishda quyidagi qoidalarga 
rioya qilish kerak: 
1.
Ekin qator oralig‘idagi yerga ishlov berishda keyinchalik qo‘l 
mehnati sarfini kamaytirish maqsadida, iloji boricha himoya 
zonasini ko‘chat ildiziga zarar keltirmaydigan qilib kamaytirish 
talab etiladi. 
2.
Jo‘yak chetida, ya’ni ko‘chatlarga yaqin joylashgan ishchi 
qism eng sayoz, jo‘yak o‘rtasidagi tish esa eng katta chuqurlikka, 
qolganlari esa jo‘yakning profili (ko‘ndalang kesimining shakli)ga 
moslab, pog‘onalab o‘rnatiladi. 
3.
Gorizontal yo‘nalishda esa, begona o‘t ildizlarini to‘liq kesib 
ketishi uchun o‘toqlovchi va universal o‘q-yoysimon tishlar 
qamrov kengliklari o‘zaro 
⩟
в
ga qoplanadigan qilib joylashtiriladi. 
Yumshatuvchi tishlarni esa, ularning ta’sirida tuproq deformat-
siyalanib yumshashini e’tiborga olgan holda o‘rnatish lozim. 
Demak, tishlarni gorizontal yo‘nalishda joylashtirishda, ularning 
qator oralig‘idagi sonini aniqlashda qamrov kengligining miqdori 
e’tiborga olinishi kerak. 
4.