O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-xunar ta’lim markazi

3.3. Guruhlab tandalash mashinalari
Guruhlab tandalash mashinalari tanda g‘altagini harakatga 
keltirish usuliga qarab barabanli va barabansiz mashinalarga 
bo‘linadi (3.12-rasm).
Barabanli mashinalarda tanda g‘altagi bevosita tandalash 
barabani bilan ishqalanishi natijasida harakat oladi.
Afzalligi: tandalash tezligining jarayon davomida o‘rama 
diametriga mos ravishda bir xilda ta’minlanishi.
Kamchiligi: o‘ramaning barabanga ishqalanishi natijasida iplar 
shikastlanadi, ip uzilgan vaqtda esa, tandalash g‘altagi va barabani 
inersiya hisobiga birdaniga to‘xtay olmaydi va ip uchini o‘rab 
ketadi, tandalash g‘altagining tebranishi natijasida o‘ramaning 
shakli yomonlashadi, tandalash tezligi esa past (400 m/min) 
bo‘ladi.
Barabansiz tandalash mashinalarida elektrodvigateldan harakat 
tandalash g‘altagiga beriladi. Bunday usul SP–140, SP–180 
(Rossiya), Karl Mayer (Germaniya), Benninger (Shveysariya) va 
boshqa markali mashinalarda qo‘llaniladi.
Barabansiz tandalash mashinalarida tandalash tezligi 800–1000 
m/min gacha bo‘ladi.
Quyida guruhlab tandalash mashinasining texnologik sxemasi 
keltirilgan (3.12-rasm). Ip tandalash romiga 2 o‘rnatilgan bobinadan 
1 ip chuvalib chiqib, balonso‘ndirgich 3, taranglovchi moslama 4, 
ip yo‘naltirgich 5, taqsimlash tarog‘i 6, o‘lchash roligi 8, zichlash 
valigi 11 orqali o‘tib, tanda g‘altagiga 8 o‘raladi. O‘ramadagi kerakli 
zichlik tasmali uzatma 10 orqali elektrodvigateldan 9 harakat 
oluvchi zichlash valigini 8 tanda g‘altagiga bo‘lgan bosim kuchini 
o‘zgartirish yo‘li bilan rostlanadi.
Zamonaviy tandalash mashinalarida o‘rama zichligini butun 
jarayon davomida bir me’yorda saqlab turish uchun takomillash-
tirilgan pnevmatik zichlash mexanizmlari qo‘llanilmoqda. O‘rama 
diametri ortgan sari zichlash kuchi ham mos ravishda o‘zgarib 
boradi va natijada o‘rama yuzasi silindrsimon bo‘ladi.

---

57
3.12-rasm. Tandalash mashinasining umumiy texnologik sxemasi.
3.13-rasmda guruhlab tandalash mashinasining umumiy ko‘rini-
shi keltirilgan.
Chiqindilarni kamaytirish va texnologik jarayon o‘timlaridagi 
iplar  uzunligi  muvofiqligini  ta’minlash  uchun  guruhlab  tandalash 
hisobi  bajariladi.  Tanda  g‘altagiga  o‘ralgan  iplar  soni  va  muvofiq 
uzunligi, og‘irliklari guruhlab tandalash hisobini bajarish orqali 
aniqlanadi.

---

58
3.13-rasm. Guruhlab tandalash mashinasining umumiy ko‘rinishi.
To‘quv 
g‘altagi
1-IP
3.14-rasm. Guruhdagi tanda g‘altaklaridagi iplarni to‘quv g‘altagiga jamlash.

---

59