O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-xunar ta’lim markazi

3-bob. IPLARNI TANDALASH
3.1. Tandalash jarayoni bo‘yicha umumiy ma’lumotlar
Tandalash jarayonida to‘qimaning tandasi shakllanadi. 
Texnologik nuqtayi nazaridan tandalash jarayoni muhim va 
ma’suliyatli bo‘lib, unda bir paytning o‘zida bir necha yuz iplardan 
bitta o‘rama olinadi.
Tandalash jarayonidan maqsad 
 
–  ma’lum  sondagi  tanda 
iplarini kerakli enda tanda yoki to‘quv g‘altagiga o‘rash.
Tandalash jarayonida konussimon yoki silindrsimon bobina-
lardan, ayrim holatlarda aylanuvchi g‘altakchalardan ham iplar 
tanda yoki to‘quv g‘altagiga o‘raladi (3.1-rasm).
3.1-rasm. Tandalash jarayonining prinsipial sxemasi.
Tandalash jarayonida tandaning shakllanishi boshlanadi va unga 
quyidagi talablar qo‘yiladi:
 
– ipning fizik-mexanik xususiyatlari buzilmasligi;
 
– ip tarangligi barcha iplar uchun bir xil va jarayon davomida 
ravon bo‘lishi;
 
– olingan o‘rama yuzasi tekis, silindrsimon bo‘lishi;

---

47
 
– olingan o‘ramadagi ip uzunligi aniq belgilangan miqdorda 
bo‘lishi;
 
– jarayon unumdorligi yuqori, chiqindilar kam bo‘lishi kerak.
Tandalash jarayoni juda mas’uliyatli va muhim jarayon 
hisoblanib, bu jarayonda yo‘l qo‘yilgan nuqson va kamchiliklarni 
keyingi jarayonlarda yo‘qotib bo‘lmaydi. Jarayon davomida 
iplarning tarangligi, o‘rama zichligi va shakli har xil bo‘lmasligini 
ta’minlash va uning oldini olish muhim hisoblanadi.
Tandalanayotgan ip turi va qabul qilingan texnologiyaga qarab 
tandalashning quyidagi usullari mavjud:
1. Guruhlab tandalash.
2. Piltalab tandalash.
3. Seksiyalab tandalash.
4. Libitlab tandalash (Xonatlas ishlab chiqarishda qo‘llaniladi).
Paxta, zig‘ir, jun (kamvol) va ba’zi ipak iplarini tandalashda 
guruhlab tandalash usuli qo‘llaniladi.
Ko‘p rangli va ko‘p sonli tanda iplari hamda ipak va jun 
(apparat) iplarini tandalashda piltalab tandalash usuli qo‘llaniladi.