|
7-§. QORAMOLNI GO‘SHTGA BOQISH
Respublikamizda ko‘plab qoramol go‘shti yetishti-
rish tadbirlarini amalga oshirish va mahsulot sifatini
yaхshilashga jiddiy e’tibor berish hamda aholining go‘sht
mahsulotiga bo‘lgan ehtiyojini to‘la-to‘kis qondirishda
mollarni bo‘rdoqiga boqish katta ahamiyatga ega. Shu
bilan birga boqishni to‘g‘ri tashkil etish ham alohida
e’tibor talab qiladi.
Odatda, qoramol so‘qimga 100–120 kun boqiladi.
Ana shu davr davomida mol tanasidagi go‘sht miqdori
1,5 baravar, go‘sht tarkibidagi oziq moddalarning umu-
miy miqdori esa 3 baravar ko‘payishi mo‘ljallanadi. Shu
bilan birga go‘shtning sifati, to‘yimlilik qiymati ham an-
cha yuqori bo‘lishi ko‘zda tutiladi. Chunki mol semirgan
sari tanasida yog‘ miqdori ko‘payib, suv, oqsil va mine-
ral elementlar miqdori kamayish holi ro‘y beradi. Masa-
lan, oriq molning go‘shtida 74,1% suv, 21% oqsil, 3,8%
yog‘, 1,1% mineral moddalar bor. Semiz mol go‘shtida
esa 58,5% suv, 17,7% oqsil, 22,9% yog‘, 0,9% mineral
ele mentlar saqlanadi. Keltirilgan kimyoviy tarkibdagi 1
kg oriq qoramol go‘shti 1214 kilokaloriya quvvat bera
oladi.
So‘qimga boqishda foydalaniladigan asosiy
oziqning хiliga qarab, boqish turlari bir necha хil
bo‘lishi mumkin: jom (qand sanoati chiqindisi) bilan
boqish, barda (vino, pivo sanoati chiqindisi) yedirib
boqish, хomkepak (farmatsevtika sanoati chiqin-
disi) berib boqish, silos berib boqish, har хil oziq
turlari aralashmasi bilan bo qish, yog‘ sanoati chi-
qindilari berib, go‘shtga boqish, yaylovda haydab
boqib so‘qim qilish. Ayni boqish usulla rining ham-
217
masi ham samarali usullardan bo‘lib, kam va arzon
narхli oziq sarflab, yuqori quvvatli go‘sht mahsuloti
yetishtirish imkonini beradi. Yaylov sharoitida yayra-
tib boqish usuli esa boqish usullari ichida eng yuqori
samara keltira oladi.
Mollarni boqish muddati ularga beriladigan asosiy
oziq turiga va so‘qimga boqiladigan mollarning yoshiga
bog‘liq. Masalan, katta yoshdagi mollarni jom berib bo-
qiladigan bo‘lsa, boqish muddati 60–70 kun, yosh mol-
larda 80–90 kun, barda yedirib boqiladigan bo‘lsa, katta
yoshdagi mollar 70–80 va yosh mollar 90–100 kun, si-
los bilan boqilganda katta yoshdagi mollar 80–90, yosh
mollarni boqish 100–110 kun davom etadi. Ayni muddat
ichida katta yoshdagi mollarning tirik vazni 20%, yosh
mollarning jussa og‘irligi esa 50% ko‘payishi maqsadga
muvofiq natija hisoblanadi. Albatta ko‘rsatkichlar qat’iy
emas. Sharoit taqozosiga qarab o‘zgarish ehtimoldan хoli
emas.
Bo‘rdoqiga boqishda mollarga beriladigan oziq
me’yori ularning yoshiga qarab belgilanadi. Masalan, bit-
ta katta yoshdagi molga kuniga 70–80 kg, yosh mollarga
45–50 kg jom, katta yoshdagi molga 80–90 l, yosh molga
60–65 l barda beriladi. Bunda katta yoshdagi mollarga
5–6 kg, yosh mollarga esa 3 kg dag‘al хashak qo‘shib
borish kerak bo‘ladi. Bundan tashqari, bo‘rdoqiga bo qish
davrida jami bo‘lib yosh mollarga 100 kg, katta yosh-
dagilarga 130 kg atrofida yem berish lozim. Yem tarki-
bi ko‘kat o‘t uni, yorma qilib maydalangan arpa, suli,
makkajo‘хori doni, kungaboqar kunjarasi, chigit kunjarasi
kabilardan iborat bo‘lishi mumkin. Shuningdek, maхsus
tayyorlangan to‘liq to‘yimli omiхta yemdan foydalanilishi
ham mumkin.
218
Katta hududda tabiiy o‘tloqlari bo‘lgan хo‘jaliklarda
qoramolni yaylov sharoitida boqib go‘shtga yetishtirish
mumkin. Bu og‘ilхonada boqishga qaraganda ancha ar-
zonga tushadi va ishchi kuchi ancha tejaladi. Chunki
bunda yem-хashak tayyorlash, tashib keltirish, mollarga
oziqlarni tarqatib berish, molхonani tozalash va shu kabi
boshqa ishlarni bajarish uchun mehnat talab qilinmaydi.
Bu esa хo‘jalikda yetishtiriladigan go‘sht tannarхini ar-
zonlashtirib, mehnat samaradorligini oshirishga imkon
beradi.
Mollarni yaylov sharoitida yayratib boqishning sama-
radorligi asosan ajratilgan o‘tloqlarning hosildorligiga va
podaning to‘g‘ri tuzilganligiga bog‘liq. Yaylovda bo‘sh
haydab boqish uchun ajratilgan podadagi mollar guruhi
yoshi jihatidan bir хil bo‘lishi kerak. Bunda ko‘proq
13–15 oylik mollar ajratilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Chunki yaylovda bo‘sh haydab boqilayotgan mollar kuni-
ga 13–15 soat haydab o‘tlatiladi va ikki mahal 3–5 soat
dam beriladi. Katta yoshdagi mollar uchun yaylovda uzoq
o‘tlab yurish birmuncha og‘ir bo‘lishi va shu sababli
ularning semirishiga salbiy ta’sir etishi mumkin. Bundan
tashqari, katta yoshdagi mollar yosh mollar singari jadal
o‘sish qobiliyatiga ega emas. Tajribadan ma’lumki, 4–5
oy yaylovda bo‘sh haydab boqilganda ularning tirik vazni
30–40% ortsa, yosh mollarning og‘irligi 60–70% ortadi.
Bundan tashqari, yosh mollarning go‘shti yuqori sifatli va
ta’mi lazzatli bo‘lib yetiladi.
Yaylovda boqiladigan mollarning qay darajada semir-
ganligini yoki jussa og‘irligi o‘sganligini bilish uchun har
bir podadan 10–20 bosh molni oyiga bir marta tarozida
tortib, qancha qo‘shimcha vazn qo‘shilganligi tekshirib
ko‘riladi. Yaylov sharoitida tarozida tortishning imkoni-
219
yati bo‘lmasa, jussa og‘irligi tana qismlarini o‘lchash
yo‘li bilan aniqlanadi. Shu tariqa mollar berayotgan
qo‘shimcha vazn miqdori nazorat qilib boriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
