O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi Olmazor tibbiyot kolledji

Mavzu:№17 Ovqat hazm qilish a’zolari kasalliklari bila og’rigan bemorlarda hamshiralik parvarishi.
REJA:
1. Gastrit, me’da va o’n ikki barmoq ichak yara kasalligi bilan og’rigan bemorlarda hamshiralik parvarishi.
Gastrit.
Gastrit – polietiologik kasallik bo’lib, me’da shilliq pardasi va uning bezsimon apparati turli darajadagi patomorfologik (atrofik yoki gipertrofik) va funksional o’zgarishlar paydo qilibgina qolmay, balki patologik jarayonning aksariyat me’daning boshqa qatlamlariga (pardalariga) tarqalishi bilan xarakterlanadi. O’tkir va xronik gastrit farq qilinadi. Xronik gastrit klinik-anatomik tushuncha bo’lib, unda morfologik va funksional o’zgarishlar klinik belgilar bilan, shuningdek me’daning sekreter va motor funksiyasi buzilishlari bilan birga uchraydi. Erkaklarga ayollarga nisbatan ko’proq uchraydi.
Gastritlar klassifikatsiyasi 4 ta prinsipga asoslangan:

4. 
   Etiologik printsip:
   
   1. 
      Ekzogen gastritlar (ovqatlanish rejimi va ritmi buzilishi, alkogol va nikotinga uchlik, termik, ximiyaviy va mexanik agentlar ta’siri kasb-koriga taaluqli zararli omillar ta’siri).
      
   2. 
      Endogen gastritlar (vegetative nerv sistemasida va endokrin organlaridagi buzilishlar bilan bog’liq nerv-reflektorlar gastrit, gemotogen giprosemik, allergic gastrit)
      
5. 
   Morfologik printsip:
   
   1. 
      Yuza gastrit
      
   2. 
      Atrofiyasiz gastrit
      
   3. 
      Atrofik gastrit (o’rtacha ifodalangan, epiteliyning qayta ko’rilishi hodisalari bilan)
      
6. 
   Me’daning funksional holati bo’yicha:
   
   1. 
      Normal secretor funksiyali
      
   2. 
      Pasaygan secretor funksiyali: a) o’rtacha; b) ifodalangan
      
   3. 
      Oshgan secretor funksiyali
      

IV. Xronik gastitning klinik kechishi quyidagilarga bo’linadi

4. 
   Kuzish fazasi
   
5. 
   remissiya fazasi
   
6. 
   Not’liq remissiya dazasi.
   

Klinik ma’lumotlar va nazariy bilimlarga asoslanib talaba quyigagilarini bilishi kerak:

5. 
   Asosiy jarayonni aniqlash (kasallikning mustaqilligini, joylashuvi va xarakterini)
   
6. 
   Taxminiy diagnozini tasdiqlash uchun tekshirishning asoslangan rejasini tuzish
   
7. 
   Quyigagilarga asoslanib batafsil diagnozni aniqlash:
   
   • 
     kasallikning yetakchi diagnostic mezinlarini, ularning patogenezini va mohiyatini bilish
     
   • 
     qo’shimcha tekshirish metodlari natijalariga baho bera olish
     
   • 
     klinik belgilari gastritni eslatadigan yoki gastrit belgilari ularda ikkilamchi bo’lgan kasalliklar bilan differensial diagnostika o’tkazishni bilish
     
8. 
   Jarayonning yengil og’irligini bilish, bemorning ahvoli (oriq-semizligi), boshqa organlar va sistemalari, me’da sekretsiyasi holatini hisobga olgan holda davolashning to’liq rejasini tuzish
   

Etiologiyasi, patogenezi va patologik anatomiyasi.

3. 
   Xronik gastritning o’tkir gastritdan har xil etiologiyali gastoenteritlardan keyin rivojlanishi.
   
4. 
   Xronik gastritning polietiologik bo’lishi:
   

• 
  Alimentar gastritlar: nomuntazam, odatda shoshma-shosharlik bilan ovqatlanish, quruq ovqatlar yeyish, o’tkir ziravorlar, souslar, ovqatni hushtam qiladigan moddalar, chekish, ichkilik ichish va boshqa ekzogen omillar
  
• 
  Toksik gastritlar: dorilar ta’siri, qator ximiyaviy moddalar va zararli omillarning me’da shilliq pardasiga ta’siri (ko’mir, metal, paxta change, ishqorlar, yog’ kislotalari bug’lari va boshqalar)
  
• 
  Organlar va sistemalar kasalliklarning ahamiyati (endogen omillar): buyrak yetishmovchiligi, kelib chiqishi har xil tashqi nafas yetishmovchiligi (yurak poroklari, xronik pnevmoniya, o’pka emfizemasi va boshqalar)
  
• 
  Oilaviy gastritlar ota-onalarida yoki oila a’zolarida va qarindoshlarida gastritlarning borligi.
  

3. Xronik gastritning rivojlanishiga sabab bo’ladigan patogenetik o’zgarishlar:

• 
  Me’da apparatning regeneratsiya buzilib, uni atrofik bo’lishi, individual genotip hususiyatlari va immunologic siljishlar. Bular shilliq pardaga va kasal ichki omiliga antitelolar hosil bo’lishida namoyon bo’ladi.
  
• 
  Antigenlar paydo bo’lishi (alimentar omillar, dorilar, bakterial toksinlar ta’siri natijasida paydo bo’ladi) immune component sistemasida muayyan nuqsonlar bo’lganda va me’da ichki pardasi to’qima elementlariga antitelolar ishlaganda gipersensibilizatsiyaga olib kelishi mumkin.
  

4. 
   Morfologik o’zgarishlar epiteliy to’qimalarida distrofiya, atrofik va pardasining o’zgarishi bilan harakterlanadi. Bu o’zgarishlar yuza yoki chuqur bo’lishi, o’choqli yoki diffuz harakterda bo’lishi mumkin