O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

 
16.2. Ijtimoiy xavfsizlikni ta’minlashning ahamiyati. Ijtimoiy 
xavfsizlikni ta’minlash chora-tadbirlari.
 
Xalqaro terrorizm nafaqat tashqi, balki ichki xavfsizlikka ham 
dahldor masaladir. Chunki terrorchilik tashkilotlari jangari usullari 
bilan hokimiyat uchun kurashuvchi guruhlarni shakllantirish, ularni 
har tomonlama rag’batlantirish va qo’llab quvvatlashga intiladi.
Markaziy Osiyo davlatlari uchun halqaro terrorizmning xavfi 
1990 yilda Namangan va Andijonda, 1990 - 1996 yillarda 
tojikistondagi fuqarolik urushi va mojarolar davomida, 1999 yil 16 
fevralda Toshkent shahrida, 1999-2001 yillarda Qirg’izistonning 
Botken, O’zbekistonning Surxandaryo va Toshkent viloyatlarida, 
2004 yilning mart - aprel oylarida Toshkent shahri va Buxoro 
viloyatlarida, 2004 yilning 11- 13 may kuni Andijon viloyatida 
amalga oshirilgan terrorchilik harakatlari misolida o’zini namoyon 
etdi.
Mustaqillikka erishgan O’zbekiston Respublikasi xalqaro 
terrorizmning umumbashariy miqyosdagi xavfi ekanligidan jahon 
hamjamiyati bilan birgalikda unga qarshi kurashish lozimligini 
jahonning nufuzli minbarlarida e’lon qildi. Jumladan, O’zbekiston 
Respublikasi Prezidenti Islom Karimov 1993 yil 28 sentyabrda 
Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) Bosh assambelyasining 48 
sessiyasida qilgan ma’ruzasida jahon hamjamiyatining Afg’oniston 
muammosini izchil o’rganish va еchishga chaqirdi. Keyinchalik 1998 
yilda Prezidentimiz tashabbusi bilan tashkil topgan "6+2" guruhini 
BMT rahbarligi ostida 1998 - 1999 yillarda olib borilgan faoliyat 
Afg’oniston terrorchilikka qarshi kurashda katta ahamiyatga egа 
bo’ldi. Bu guruh Afg’oniston bilan chеgаradosh 6 davlat: Xitoy, 
O’zbekiston, Pokiston, Eron, Tojikiston, Turkmaniston va mintaqa 

---

411 
tashqarisidan ta’sir ko’rsatib turgan ikki davlat AQSH va Rossiya 
vakillaridan tashkil topgan edi.
Yurtboshimizning 1999 yilda Evropa Xavfsizlik va hamkorlik 
Tashkilotining (EXHT) Istanbul da bo’lib o’tgan sammitda 2000 
yilning 7 - 8 sentyabr kunlari N’yu-Yоrkda bo’lib o’tgan BMT bosh 
assambleyasining "Ming yillik Sammiti"da, BMT tuzilmalarida 
terrorizmga qarshi kurash xalqaro markazini tuzish taklifiga 
hamohang tarzda 2001 yilning 28 sentyabrda BMT doirasida 
terrorizmga qarshi kurash qo’mitasi tuzildi.
Shunday kelishuvlik asosida O’zbekiston- AQSH hamkorligida 
tashkil etilgan xalqaro terrorizmga qarshi kurash borasida AQSH 
xarbiy havo kuchlarining trasport va vertalyotlariga Afg’onistonda 
qidiruv-qutqaruv va insonparvarlik yordamini amalga oshirish uchun 
havo hududi (Xonabod tumani) ochib berilib, terrorizmga qarshi 
vaqtinchalik foydalanish imkoniyati yaratildi.
O’zbekistonning xalqaro terrorizmga qarshi olib borayotgan 
siyosatining 
maqsadi 
mintaqada 
global 
miqyosda 
tinchlik, 
barqarorlikni saqlash, mamlakat mustaqilligi va ravnaqi, xalqning 
erkin farovon hayotini ta’minlashdir. Respublikamiz hukumati 
tamonidan 
terrorizmga 
qarshi 
qaratilgan 
koplab 
xalqaro 
shartnomalardan hozirgacha BMTning 12 ta, Еvropa Kengashi 
doirasida esa 7 ta xalqaro shartnomalari imzolandi.
Bulardan tashqari, O’zbekiston halqaro terrorizmga qarshi 
kurashdagi ishtiroki mintaqaviy tashkilotlardagi faoliyatida ham 
namoyon bolmoqda. Jumladan, O’zbekiston Еvropa Xavfsizlik va 
hamkorlik Tashkiloti (ЕXHT), Markaziy Osiyo hamkorligi Tashkiloti 
(MOHT) va boshqalar. O’zbekistonning bunday tashkilotlardagi 
ishtiroki, tashabbusi, global havfsizlik va barqarorlikni ta’minlashda 
davlatimizning tutgan o’rni muhim ekanligini tasdiqlaydi.
Terrorizmga qarshi kurashda 2000 yilda "Terrorizmga qarshi 
kurash to’g’risida"gi qonunning 4 - moddasida terrorizmga qarshi 
kurashning asosiy tamoyillari aniq korsatib berilgan. Ular 
quyidagilardan iborat: 
-
qonuniylik; 
-
shaxs qonunlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarining 
ustuvorligi; 

---

412 
-
terrorizmning oldini olish choralari ustuvorligi; 
-
jazoning muqarrarligi; 
-
terrorizmga 
qarshi 
kurashning 
oshkora 
va 
nooshkora
usullarining
-
ustiuvorligi; 
-
jalb etiladigan kuchlar va vositalar tomonidan terrorchilikka 
qarshi 
otkaziladigan 
operatsiyasiga 
rahbarlik 
qilishda 
yakkaboshchilik.
Terrorizmni oldini olishda davlat organlari, fuqarolarning o’z-
o’zini boshqarish organlari hamda jamoat birlashmalari bilan 
birgalikda profilaktik chora- tadbirlar o’tkazish orqali amalga 
oshiriladi. Bu harakatlarda quyidagilar ta’qiqlanadi: 
-
terrorizmni ta’qib qilish; 
-
terrorchilik guruhlari va tashkilotlarini tuzish hamda ularni 
faoliyat
-
ko’rsatishi; 
-
terrorchilik faoliyatiga dahldor bo’lgan yuridik shahslarni, 
ularning bo’linmalari va vakolathonalarini akkreditatsiya qilish, 
ro’yhatdan o’tkazish va ularning faoliyat ko’rsatishi; 
-
terrorchilik faoliyatiga dahldor chet el fuqarolari hamda 
fuqaroligi bolmagan shahslarning O’zbekiston Respublikasiga 
kirishi; 
-
tayyorlanayotgan yoki sodir etilgan terrorchilik harakatlariga 
oid ma’lumotlar va fikrlarni yashirish. 
Ushbu qonunga binoan O’zbekiston Respublikasida quyidagi 
davlat organlari terrorizmga qarshi kurashni amalga oshiradi: 
jumladan, O’zbekiston Respublikasi Milliy Xavfsizlik Hizmati, 
O’zbekiston Respublikasi Ichki Ishlar Vazirligi, Davlat Bojhona 
qo’mitasi, Mudofaa va Favqulotda Faviyatlar Fazirliklari kiradi.
Terrorizmga 
qarshi 
kurashda 
ishtirok 
etayotgan 
davlat 
organlarining faoliyatini muvofiqlashtirish hamda terrorchilik 
faoliyatini olidini olish, uni aniqlash, unga chek qo’yish va uning 
oqibatlarini 
minimallashtirish 
borasida 
hamkorlikda 
harakat 
qilishlarini ta’minlash O’zbekiston Respublikasi Milliy Xavfsizlik 
xizmati tomonidan amalga oshiriladi. Bunda ishtirok etadigan har bir 
davlat organlarining vakillari ham ko’rsatib o’tilgan.

---

413 
Terrorchilik harakatlarini bartaraf etishda birinchi navbatda aholi 
hayoti xavf ostida qolsa hamda moddiy va ma’naviy boyliklarni 
saqlab qolish maqsadida kuch ishlatmaslik uchun muzokaralar olib 
borish mumkin. Bunda ruhsat e’tilgan shaxslargina muzokarani olib 
boradilar.
Muzokaralar terrorchilar harakatining ishtirokchilari tomonidan 
ijobiy hal bo’lmasa, ya’ni ular o’z harakatlarini to’htatishga rozi 
bo’lmasalar, shuningdek fuqarolar hayotiga xavf mavjud bo’lsa 
hamda moddiy va ma’naviy boyliklarning yo’q bo’lishi aniq saqlanib 
turgan paytda, ularni qurolsizlantirish va yo’q qilish uchun zarur 
choralar ko’riladi.
Har qanday terrorchilik harakati muayyan hududda yuz beradi. 
Terrochilikka qarshi operatsiya o’tkaziladigan hududning chеgаralari 
terrorchilikka qarshi operatsiya o’tkazish rahbarlari tomonidan 
belgilnadai. Bunda hududning chеgаralarini belgilashda uning 
sharoiti, geografik tuzilishi, inshootlar o’ta muhim ob’ektlarning 
mavjud va mavjud emasligi, terrorchilik harakatlarining ko’lami va 
xavfsizlik darajalari e’tiborga olinadi.
Terrorchilik harakatiga qarshi kurash olib borilayotgan paytda 
kurashayotgan shahslarga qonunga binoan quyidagi huquqlar 
beriladi: 
-
zaruriyat tug’ilganda ko’chada harakatlanuvchi transport 
vositalarini hamda yo’lovchilarni cheklash va ta’qiqlash;
-
transport vositalarini ayrim hududlarga va ob’ektlarga 
kiritmaslik, hatto chet el diplomatik vakolatlarining konsullik 
transportlari ham; 
-
aholini havfli deb topilgan hududlardan, korhona, uy, bino va 
boshqa ob’ektlardan chiqarib yuborish; 
-
jismoniy shahslarning shahsini aniqlash uchun ushlab turish; 
-
terrorchilikka qarshi operatsiya o’tkazayotgan shahslarning 
qonuniy talabini bajarmagan, terrorchilik harakati sodir bo’layotgan 
hududga suqilib kirishga uringan yoki shunday harakatlar sodir 
etayotgan shahslarni ushlash va tegishli organlarga olib borish; 
-
operatsiyani kechiktirish kishilar hayotiga havf solayotgan 
bo’lsa, terrorchilik harakati ishtirokchilarini ta’qib qilib istamagan 

---

414 
paytda bino, korhona, ish joyi, uy va boshqa joylarga mone’liksiz 
kirish; 
-
terrorchilar harakatiga qarshi kurash olib borayotgan hududdan 
chiqayotgan yoki kirayotgan transport vositalarini, jismoniy 
shahslarni tekshirish;
-
zaruriyat tug’ilganda, jismoniy shahslarning aloqa va transport 
vositalaridan foydalanish (bunga chet el diplomatik vakolathonalari 
hodimlarining aloqa va transport vositalari kirmaydi). 
Terrorchilikka qarshi kurashda mavjud bo’lgan qurol va 
tehnikalardan foydalanish mumkin. Terrorizmga qarshi kurash 
jarаyonida ommaviy axborot vositalari bilan hamkorlikka ish olib 
boriladi. SHu bilan birga quyidagi ma’lumotlarning tarqalishiga yo’l 
qo’yilmaydi. Jumladan: 
-
terrorchilik harakatini bartaraf etish va yo’q qilish uchun mahsus 
texnika usullari va taktik yondashish jarаyoni to’g’risidagi; 
-
o’tkazilayotgan operatsiyani qiyinlashtirib qo’yadigan, jismoniy 
shahslar hayoti va sog’lig’iga havf tug’diradigan;
-
terrorchilik harakatlariga hayrihohlik bildiradigan;
-
terrorchilik harakatini bartaraf etish faoliyat ko’rsatayotgan va 
ularga yordamlashayotgan shahslar haqidagi ma’lumotlardir. 
Mamlakat barqarorligini, aholining tinch va farovon hayotini 
buzilishiga qarshi ko’rsatuvchi shahslar huqkqiy va ijtimoiy himoya 
qilinadi. Bu haqda "Terrorizmga qarshi kurash haqidagi" qonunning 
25, 26, 28 bandlarida ko’rsatib o’tilgan.
Demak, terroristik harakatlar va ular olib kelishi mumkin bo’lgan 
oqibatlarning olidini olish uchun sergak bo’lish, atrof-muhitga e’tibor 
bilan qarash muhim ahamiyat kasb etadi. Mobodo shubhali buyumlar 
aniqlansa ularga tegmaslik, joyidan qo’zg’atmaslik, ko’tarmaslik, 
ichini ochmaslik lozim. Zudlik bilan tegishli organlarga habar berish 
kerak.