O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti kurs ishi

 

O’yinning  muhokama  qilish.  Boshlovchi  kasbni  tahlil  etish    sxemasining 

har  bir  bandi  bo’yicha  sinf  bilan  birgalikda  doskada  yozilgan  uchta  variantning 

to’g’ri va noto’g’ri javoblarini aniqlaydi. 

1-ilova 

Kasbni tahlil etish sxemasi 

1.Mehnat predmeti: tabiat, texnika, odam, belgilar, badiiy obraz. 

2.Mehnat  maqsadi:  bilish  (baholash,  tub  o’zgarish  qiluvchi,   izlanuvchanlik 

(tadqiqotchilik). 

3.Mehnat  vositasi:  qo’l,  mexanik,  avtomatik,  funksional  (nutq,  mimika, 

jismoniy ) , nazariy  (bilim). 

4.Mehnat  shart-sharoiti:  maoshiy  mikromuhit,  noodatiy  muhitlar  (sex, 

magazin), ekstremal (suv osti,  shaxta), ochiq havo. 

5.Mehnatni  tashkil  etish:  aniq  tartib-qoidaga  asosan,  odatiy  munosabatlar 

bo’yicha: boshliq-xodim, nisbiy mustaqil. 

6.Mehnat  jarayonidagi  muloqot:  individual  (mijoz  bilan),  Guruhda  ishlash, 

katta jamoa va auditoriyalar bilan ishlash. 

7.Mehnatga  mas’uliyatini  belgilovchi:  moddiy,  axloqiy,    inson  hayoti  va 

salomatligiga daxldorlik. 

8.Harakatlanish xarakteri: o’tirib ishlash, tik turib ishlash, doimiy harakatda 

ishlash. 

9.Salomatligiga  qo’yiladigan  talablar:  yuqori,  me’yorda,  barchasini  amaliy 

bajarish. 

10.Kasbga  nisbatan  jamiyatning  ehtiyoji:  talab  bor,  talab  etilmaydi,  ish 

topish qiyin. 

---

 

32 

11.Kasb xususiyatlari: imtiyozlarga ega (qanday?), barvaqt nafaqaga chiqish, 

taotillarga  borish,  qiziqtiruvchi  imkoniyatlari  (mehnat  mehnatsiz  daromad  olish 

imkoniyati) va boshqalar. 

12.Kasbni  egallash:  maolumot  talab  etilmaydi,  ishlab  chiqarish  o’quvchisi, 

maxsus  kurslarni,  kasb-hunar  kolleji,  oliy  o’quv  yurti  aspirantura,  doktorantura, 

akademiya tamomlash. 



   2-3  ta  kasblarni  tahlil  etilgandan  so’ngra  murakkab  hollarda  o’yin 

to’xtatiladi.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

33 

 

Xulosa 

 

Boshlang’ich  sinf  o’quvchilarida  kasb-hunar  tushunchalarini  shakllantirish, 

ularni kasb-hunar tanlashga yo’llash davlat ahamiyatiga ega bo’lgan muammo. 

Yosh avlodni  hayotga, mehnatga tayyorlash g’oyat muhim vazifadir.  

Shu  boisdan  yoshlarning  kasb  tanlash  muammosi  umumiy  o’rta  ta’lim 

boshlang’ich  sinflarida  katta  o’rin  tutadi.  “Mening  orzuim”,  “Kim  bo’lsam 

ekan”,  “Men  sevgan  kasb”,  “Kasbning  yomoni  yo’q”,  “Kasbim  faxrim”  degan 

mavzular  har  bir  yigit  va  qiz  uchun  asosiy  muammolardan  biridir. 

O’quvchilarning  o’qishga  bo’lgan  chaqqonligini  qondiruvchi  birinchi  ziyo  – 

chashma  bu  maktabdir.  Ta’lim  jarayonida  o’quvchilarda  kasblar  tiplarini 

mustaqil  holda  bilish  (Inson  tabiati,  inson  texnika,  inson  badiy  timsol,  inson 

belgilar  tizimi),  tanlayotgan  kasbning  talablarini  o’z  shaxsiy  sifatlari  bilan 

qiyoslay  olish,  o’z  moyilligi  qobilyati,  salomatligi  tanlanayotgan  kasbga 

muvofiqligini,  to’g’ri  baholash  ko’nikmalari  shakllanishi  lozim.  Uslubchining 

kasb  tanlashga  yo’llashdagi  vazifasi  –  har  bir  o’quvchini,  uning  kasbga  va 

bilimga  qiziqishlarini,  moyillik,  ehtiyojlari,  atrof-muhitni,  oilaviy  ahvolini 

yaxshi va har tomonlama o’rganishdan iborat bo’lishi kerak.  

Bu maqsad va vazifalaridan kelib chiqib o’qituvchi: 

-  o’quvchilarga  “kasb”  tushunchasining  mahnosini  yoritib  berish,  ularni 

kasblarning klassifikatsiyalari bilan tanishtirish; 

- o’quvchilar “kasbiy qiziqish”, “mayllik” tushunchalari bilan tanishtirish; 

- o’quvchilarni kasb tanlashga asosan o’quv va ijtimoiy – mehnat uyushmasiga 

nisbatan ongli yondoshishga erishish;  

-  o’quvchilarga  kasb  tanlashda  o’z  salomatligini  hisobga  olish  zarurligini 

tushuntirish; 

- o’quvchilarga “Kasbiy layoqat” tushunchasining mohiyatini ochib berish, kasb 

tanlashga mulohaza bilan yondoshishni shakllantirish; 

---

 

34 

-  qobiliyatlarni  kasb  tanlashdagi  ahamiyatini  tushuntirish,  umumiy  va  alohida 

qobiliyatlar haqida tasavvur hosil qilish;  

-  har  bir  o’quvchiga  tanlangan  kasbini  egallashi  uchun  amaliy  yordam 

ko’rsatishi,  unda  ijtimoiy  –  mehnat  uyushmasiga  ijodiiy  yondoshishni 

rivojlantirish. 

Yuqorida ko’rsatilgan ma’lumotlar, vazifalar, manbalar  yosh avlodni ongli 

ravishda  kasb-hunar  tanlashga  yo’nallash  yoshlarning  kasbni  erkin  va 

mustahkam  tanlashlari  uchun  mustaqil  zamin  yaratuvchi  ilmiy-amaliy  tizim 

sifatida  qo’llash  lozim.  Bu  tizim  boshlang’ich  ta’lim  muassasalaridagi    o’quv-

tarbiya jarayonida  uzviylikda amalga oshiriladi. 

Bizning vazifamiz kelajagimiz bo’lgan o’quvchilarni kasb-hunarga, ijtimoiy-

iqtisodiy  bilimga  ega  bo’lgan,  bozor  sharoitini  biladigan  har  tomonlama 

tushunadigan, ma’lumotli yigit - qizlarni tayyorlash. 

“Har  bir  kishi  kasb-korini  mukammal  bilmog’i,  yaxshi  tarbiya  olmog’i  va 

yaxshi hulq fazilatlarga ega bo’lmog’i kerak”.         Abu Nosir Farobiy   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

35