O’zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti boshlang’ich ta’lim fakulteti boshlang’ich ta’lim pedagogikasi kafedrasi boshlang’ich ta’limda pedagogik diagnostika

Ijtimoiy fikrni o’rganish (so’rovnoma, intervyu, test) metodi - tadqiqotchining boshqa kishilardan pedagogik tajribaning biror tomoni yoki hodisalari haqida axborot olish jarayonidir. Bu metod orqali o’rganilayotgan muammonmg yechimini topish yo’llari belgilanadi. So’rash savollari mantiqiy izchillikda, nazokatli shaklda bo’lgani maqsadga muvofiq. Quyilayotgan savollar aniq ifodalanishi, mavjud nuqson va salbiy oqibatlarning oldini olishga mo’ljallangan bo’lishi lozim. So’ralgan savolga to’liq javob olish bilan birga, qat’iy shaklda: “ha”, “yo’q” tarzida ham javob olinadi. So’rashning modifikatsiyalashtirilgan shakli - intervyudir. Intervyudagi savollar oldindan tayyorlanib, suhbatdoshiga uzatiladi. Olingan javoblar har doim ham pedagogik muammoni yaxlitligicha tahlil qilishga imkoniyat yaratmaydi, chunki intervyu javoblan keng jamoatchilik ichida tahlil qilinadi. Shu sababli suhbatdosh ayrim paytlari o’z fikrini aniq, va ravshan, baralla aytishga iymanadi.
Test metodi -ijtimoiy fikrni o’rganish, kichik vaqt ichida biron muammoga javob topish, tahsil oluvchilarning bilim darajasi va fanlarni o’zlashtirish darajasini o’rganish uchun qo’llaniladi. Test metodi qisqa vaqt ichida katta hajmdagi ma’lumotga ega bo’lishga, ulkan auditoriya bilan ishlashga imkoniyat yaratadi. Test sinovlari orqali tahsil oluvchilarning bilimlari qisqa muddat ichida yoppasiga aniqlanadi va baholanadi. Masalan, XX asming o’rtalarida abituriyent biron bir oliy o’quv yurtiga kirishi uchun deyarli bir oy mobaynida bir necha fandan imtihon topshirar va ularning javoblarini kutish uchun ancha vaqt sarflardi. Baholar ko’p hollarda sub’ektiv quyilar, imtihon qilinayotgan fanlar javoblari birin-ketin chiqarilar, natijada adabiyot shinavandasi birinchi imtihondan natijasi salbiy baholansa, keying imtihonga kirish huquqidan mahrum etilardi va shu bois yoshlarning talaygina qismi o’z sevgan kasbini egallay olmasdi. Mustaqilligimizning dastlabki kunlaridanoq yoshlarning bilimiga xolisona yondashish, ular iqtidorini yuzaga chiqarish maqsadida O’zbekiston Respublikasida oliy ta’lim muassasalariga kirish uchun 1993 yildan e’tiboran abituriyentlarning bilim darajasini baholash uchun bir kunda (1 avgust) va aynan bir xil vaqtda test sinovlari o’tkaziladi. Test javoblari qisqa muddat ichida tahlil qilinib,ob’ektiv baholanadi. Test metodi orqali yoshlar bilimmi aniqlash ularning fanlarni o’zlashtirganlik darajasini xolisona baholashga yordam beradi va iqtidorini yorqinroq ifodalashga zamin yaratadi.
Test savollarining o’rni va ularning mazmunan rang-barang qilib tuzilishi, ko’p variantda qo’llanilishi tadqiq qilinayotganlarning mustaqil fikrlarini o’stiradi, kelajakni real baholash qobiliyatini taraqqiy ettiradi. Ilmiy tadqiqotlarda test, so’rovnomalar metodi yetakchi bo’lib hisoblanadi.
So’rovnoma - anketa metodi qo’llanilganda yaratilgan ilmiy farazning yangiligini bilish, aniqlash, tadqiq qilinuvchilarning yakka yoki guruhli fikrlari, qarashlarini o’rganishga imkon yaratiladi; qanday kasblarga qiziqishlarini, kelajak
orzu-istaklarini bilish va tegishli xulosalar chiqarish, tavsiyalar berish maqsadida o’tkaziladi. Test, anketa savollarini ishlab chiqish murakkab ilmiy jarayondir. Pirovard natijada tadqiqot natijalarining ishonchliligi anketalar mazmuniga, berilayotgan savollar shakliga, to’ldirilgan anketalar soniga bog’liq bo’ladi. Odatda test savollarining ma’lumotlarini kompyuterda matematik- statistika metodlari bilan ishlov berishga imkon beradigan qilib tuziladi.