O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Tashqi tuzilishi.
Qorinoyoqlilar bosh qismida og‘iz teshigi, 1—2 juft paypaslagichlari va 
bir juft ko‘zlari joylashgan. Oyog‘i keng va yassi qorin o‘simtasidan iborat. Molluska oyoq 
muskullarining to‘lqinsimon qisqarishi tufayli sekin-asta sirpanib harakatlanadi. Yashash tarzi 
oyog‘i tuzilishiga ham ta′sir ko‘rsatadi. Suzadigan yelkaoyoqlilar oyog‘i ikki yondan siqilgan 
suzgichni, qanotoyoqlilar oyog‘i ikki yonga kengayib qanotsimon eshkakka o‘xshaydi. Tanasi 

---

spiral buralgan. Tanasining pastki tomoni mantiya burmalarini hosil qiladi. Mantiya ostida 
mantiya bo‘shlig‘i va mantiya kompleksi organlari joylashgan.
Qorinoyoqlilar chig‘anog‘i spiral shaklda buralgan, uning ingichkalashgan tomoni berk, 
kengaygan qismidagi keng teshikdan molluskaning boshi va oyog‘i chiqib turadi (95-rasm). 
Tuban qorinoyoqlilar (g‘altakchalar) chig‘anog‘i qonussimon spiral buralgan. Molluskalar 
tanasi o‘sgan sayin chig‘anoq ham yangi kengroq spirallar hosil qilib, yiriklasha boradi. Xavf 
tug‘ilganida molluska tanasini chig‘anoq ichiga tortib oladi. Ayrim molluskalar oyog‘ining orqa 
tomonida chig‘anoq og‘zini yopib oladigan qopqoqchasi ham bo‘ladi. Chig‘anoq odatda yupqa 
tashqi organik va uning ostida joylashgan ohak hamda chinni qavatdan iborat. Ayrim 
molluskalar chig‘anog‘ining ichki yuzasi sadaf qavat bilan qoplangan. Qorinoyoqli molluskalar 
chig‘anog‘i turli darajada reduktsiyaga uchragan bo‘lishi mumkin. Shilliq qurtlar va yalang‘och 
jabrali molluskalar chig‘anog‘i mantiya ostida joylashgan yupqa plastinka yoki mayda ohak 
tanachalar shaklida saqlanib qolgan. Chig‘anoq suvda va quruqlikda hayot kechiradigan bir 
qancha qorinoyoqlilarda butunlay yo‘ qolib ketadi. 
Mantiya bo‘ shlig‘i chig‘anoq pastki qismida joylashgan.Unga orqa chiqaruv teshigi, 
siydik yo‘li va ba‘zan jinsiy bezlar yo‘ li ochiladi. Suvda hayot kechiradigan molluskalar 
mantiya bo‘ shlig‘ida jabralar joylashgan, quruqlikda va ba‘zan chuchuk suvda yashovchi 
molluskalar mantiya bo‘ shlig‘i o‘pkaga aylangan.