O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxova

5.5.Kichik maktab yoshidagi bolalarning emotsional xususiyatlari 
Kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarning hislari o‘zining ancha barqarorligi, 
anglanganligi bilan maktabgacha yoshdagi bolalarning hislaridan farq qiladi, bu 
hislar anchagina osoyishtalik bilan o‘tadi, ancha chuqur va kuchli bo‘lib qoladi. 
Kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarning umumiy emotsional tonusida 
xushchaqchaqlik, ruhiy tetiklik kayfiyati ustunlik qiladi. Darslarda va tanaffus 

---

110 
vaqtlaridagi o‘yinlarda ular quvnoq va tetik bo‘ladilar. Bunday holat esa kichik 
maktab yoshidagi o‘quvchilarning emotsional hayotida norma bo‘lib hisoblanadi. 
Kichik maktab yoshidagi bolalarning emotsional hayoti ta’lim va tarbiyaning 
ta’siri ostida ancha kengayadi. Maktabgacha yoshdagi bolalarning hislaridan farqli 
ravishda kichik maktab davrida hislarning yo‘nalganligida katta tabaqalanish 
yuzaga keladi. Bu yoshda oliy hislarning barcha turlari rivojlanishni boshlaydi. 
Kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarning his-tuyg‘ulari ularning faoliyatida 
namoyon bo‘ladi va rivojlanadi. Kichik maktab yoshidagi o‘quvchilar o‘zlarining 
har bir faoliyat natijalariga baho bera oladilar. Baho kishida qoniqish va 
qoniqmaslik hislarini yuzaga keltirishi mumkin bo‘lib, bu hislar bolani yaxshi 
o‘qishga ruhlantiradi. Ba’zan past baho olish orqali yuzaga kelgan salbiy hislar 
chuqurlashib, o‘qituvchining noto‘g‘ri reaksiyasi va kattalarning doimiy tanbeh va 
tanqidlari oqibatida bolaning xarakter xislatiga aylanib qolishi mumkin. 
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining faoliyatlari uchun ijobiy baho olishlariga 
yordam beruvchi asosiy hislardan biri intellektual hislardir. Odamning aqliy 
faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan hislar intellektual hislar deb ataladi. Bilishga 
qiziqish, taajjublanish va hayron qolish hislari, ishonch, ishonchsizlik va 
shubhalanish hislari intellektual hislar qatoriga kiradi. 
Bunday hissiyotlar har xil nazariy va amaliy savollar tug‘ilganida, vazifa va 
masalalarni hal qilish chog‘ida, biror yangilikni o‘zlashtirish va bilish chog‘ida 
paydo bo‘ladi va his qilinadi. Kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarning intellektual 
hislari bilish jarayonida rivojlanadi.O‘quv faoliyatida bolalar katta hajmdagi 
bilimlar va faktlarga duch kelib, ular bolalarda taajublanish, ishonchsizlik, 
quvonch, hislarini yuzaga keltirib, qiziquvchanlik, urinchoqlik va shu kabi boshqa 
hislarning shakllanishiga asos bo‘ladi. 
O‘qish jarayonida yoshi kattalashib, tajribasi orta borgan sari, oqilona