|
2.Oilaviy hayotga tayyorlik muammo sifatida.
Oila
har
bir
xalqning,
millatning
davomiyligini
saqlaydigan,
milliy
qadriyatlarning rivojini ta’minlaydigan, yangi
avlodni dunyoga keltirib, uni ma’naviy va
jismoniy
barkamol
qilib
tarbiyalaydigan,
jamiyatning
asosiy
negizi
hisoblanuvchi
muqaddas maskandir. Oila tabiatning eng
go‘zal mo‘jizalaridan biri
Oila qadriyatlarining tiklanishi va qarindoshlik munosabatlari o‘z umrini
tugatgan oila-urug‘ munosabatlarini abadiylashtirishni emas, balki har bir oilaning
iqtisodiy, madaniy, kasb-kor jihatdan ravnaq topishini anglatadi. Oila va oila
muammolari hamisha davlatning diqqat-e’tibori va himoyasida bo‘lib kelmoqda.
Er-xotinlik va oilaviy munosabatlarning barqarorligi yoshlarning oilaviy
hayotga tayyorligiga, ya’ni oilaviy hayotga ijobiy emotsional munosabatni
ifodalaydigan shaxsning ko‘rsatmalarining butun boshli tizimiga bog‘liq. Bugun
birga yashaydigan va rasmiy ravishda nikohni qayd etishdan qochadigan
yoshlarning soni tobora oshib bormoqda. Bunday holat birga yashash
munosabatlarining psixologik mohiyati, birga yashovchilarning yetuklik darajasi
va ularning fuqarolik nikohi istiqboliga yo‘nalganlik darajasini aniqlashtirishga
yordam beradigan bir qator savollarni keltirib chiqaradi. Shunday qilib, nikohga
tayyorlik shunday yetuklikning mezonlaridan biri bo‘lib, tadqiqotchi uchun
qiziqarli mavzu bo‘lib bormoqda, chunki u, bir tomondan yoshlarning ijtimoiy
ko‘rsatmalarining yaqqol ko‘rinadigan yig‘indisi bo‘lib, va, ikkinchi tomondan,
psixologik hodisa (fenomen) hisoblanadi, unda fuqarolik nikohiga intilishning
asosida yotadigan ehtiyoj va motivlarning mavjudligi yoki yo‘qligi aks etadi
(masalan, sevimli inson haqida qayg‘urishga tayyorlik, ota-onalikka bo‘lgan
ehtiyoj, ma’naviy o‘zaro almashish va boshqalar). Bu hozirgi jamiyatdagi
nikohning o‘rni va uning to‘laqonli amalga oshirishni to‘g‘ri tushunishga
qaratilgan ijtimoiy talabga to‘liq mos keladi. Umuman, yoshlarning oilaviy
hayotga tayyorlash, oila va nikoh haqida adekvat tasavvurlarning demografiya
256
sohasida mavjud jiddiy vaziyat sharoitlarida shakllantirish dolzarb jiddiy
umumdavlat muammo hisoblanadi.
Yosh avlodni axloqiy tarbiyalashning eng muhim jihati hozirgi kunda
yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlashni tashkil yetishdir. Yoshlarda oila va
nikohning ma’naviy-psixologik asoslari, oilaviy va oilaviy munosabatlarda xulq-
atvorni tartibga solish haqidagi g‘oyalar tizimini shakllantirish dolzarb ehtiyojdir
13
.
Oila hayotiga keng ma’noda tayyorgarlik ko‘rish bir qator vazifalarni hal
etishni o‘z ichiga oladi, ularning aksariyati shaxsni shakllantirish bo‘yicha umumiy
tarbiyaviy ishlar vazifalari bilan bevosita bog‘liq. Shaxsning axloqiy shakllanish
asoslari yoshlarni oilaviy hayotga maxsus tayyorlash poydevorini yaratadi.
Shuning uchun ham yosh avlodni oila va nikoh munosabatlariga tayyorlashning
asosiy vazifalaridan biri bo‘lajak oila kishisi shaxsini shakllantirishdir. Asosiy
e’tiborni axloqiy ongni shakllantirish, axloqiy fazilatlarni, odatlarni rivojlantirish,
yoshlarning axloqiy ongi, xulq-atvori va his-tuyg‘ularni birligini tarbiyalash,
yoshlarning axloqiy saviyasini oshirishga qaratilmoqda. Tor ma’noda, demak,
bo‘lajak oila va nikoh rollarini samarali ijro etish uchun yoshlar oilaviy hayot
sohasida muayyan bilim, ko‘nikma va malakalarga ega bo‘lishlari kerak.
Oilaviy hayotga tayyorlashning muhim vazifasi yigit-qizlar o‘rtasida oila va
nikoh munosabatlari sohasida adekvat munosabatni shakllantirishdan iborat.
Bo‘lajak oila va nikoh rollarini samarali bajarish uchun yosh shaxs mustahkam,
baxtli oila va oila vazifalarini (reproduktiv, tarbiyaviy, iqtisodiy va h.k.)
mas’uliyatli bajarishga qaratilgan ijobiy munosabatlar tizimiga ega bo‘lishi
lozim.). Umuman olganda, insonning oilaga bo‘lgan ehtiyojini, uning zarurligi va
muqaddasligiga ishonishini tasdiqlash kerak shuningdek, insonning oila qadrini,
uning jamiyatdagi o‘rni va shaxs rivojlanishi uchun ahamiyatini anglash; oilaviy
hayot idealini shakllantirish va sozlash; farzand ko‘rishga psixologik tayyorlik va
ularni to‘g‘ri tarbiyalash istagini shakllantirishdan iborat.
Yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlashda alohida vazifa nikohga bo‘lgan
motivatsiyani, turmush o‘rtog‘ini ongli tanlashga psixologik tayyorlikni
shakllantirish va ularning shaxsiy jozibadorligini aniqlashtirishdan iborat. Shu
bilan birga, bu sohada yetarli ma’lumot, kerakli ma’lumotlarni o‘zlashtirishni
ta’minlash, sevgi, nikoh, oila, zamonaviy o‘g‘il-qizlarning qadriyat yo‘nalishlari
haqida mavjud g‘oyalarni aniqlash muhimdir.
Keng ma’noda, yosh avlodni kelajakdagi oilaviy hayotga tayyorlashdan
maqsad-nikoh va oilaviy munosabatlarni muvaffaqiyatli qurish va ularni
uyg‘unlashtirish, nikoh barqarorligini ta’minlash va mas’uliyatli nikoh va ota-
onaga munosabatni rivojlantirishga qodir bo‘lgan oilaviy insonning faol hayotiy
pozitsiyasini shakllantirishdir. Bularning barchasi yoshlar uchun oilaviy hayotning
eng muhim jihatlari haqida yetarli ma’lumotni yemas, balki tegishli semantik
13
Дружинин В.Н. Психология семьи/ Екатиринбург 2000г- 205стр
257
munosabat, qarama-qarshi jinsdagi odamlar bilan muloqot qilishning amaliy
ko‘nikmalarini yaratish va jinsiy ijtimoiylashuvni amalga oshirishni ham nazarda
tutadi.
Bo‘lajak oila a’zolarini yuqori sifatli tayyorlash jihatlaridan biri-bo‘lajak oila
hayotidan xabardorlik darajasidir. Bunday xabardorlik oila va nikoh haqidagi
bilimlar majmuasi, oila va nikoh munosabatlari sohasidagi ko‘nikmalar bilan
belgilanadi va quyidagi tarkibiy qismlardan iborat :
1)
Do'stlaringiz bilan baham: |
