O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika unversiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq markazi

A

lohida vakillari. Chumoli kislota H-COOH – 100,8⁰C da qaynaydigan o’tkir hidli suyuqlik. Texnikada ishqor va uglerod-(II)-oksiddan olinadi:

C

humoli kislota o’ziga xos xususiyatlarga ega u oson oksidlanadi:
K

onsentrlangan sulfat kislota ishtirokida CO va H₂O ga parchalanadi.
C

humoli kislotaning ishqoriy metallar bilan hosil qilgan tuzi qizdirilganda vodorod ajralib chiqib, shavel kislotaning tuzlarini hosil qiladi:

Chumoli kislota organik sintezda keng ishlatiladi.

Molekulasida karboksil gruppa – COOH bo`lgan moddalar larbon kislotalar deb ataladi. Karbon kislotalar karboksil gruppalarning soniga ko`ra bir asosli, ikki asosli va ko`p asosli bo`ladi. Masalan, sirka kislota CH₃COOH va moy kislota C₃H₇COOH – bir asosli, oksalat kislota HOOC-COOH va malon kislota HOOC-CH₂-COOH ikki asosli kislotalardir. Karbon kislotalar to`yingan va to`yinmagan, shuningdek, ochiq zanjirli va halqali tuzilishga ega bo`ladi. Kislota molekulasidagi karboksil gruppa karbonil >C= va gidroksi – OH gruppalardan tashkil topgan.

Karbon kislotalar, ularning tuzlari hmda elekton formulasi quyidagicha ifodalangan:

To`yingan bir asosli karbon kislotalar yog` kislotalar deb ham ataladi, chunki bu kislotalarning birinchi vakili yog`lardan olingan.

To`yingan bir asosli yog` kislotalarni nomlashda, ko`pincha ularning trivial nomlaridan foydalaniladi. Bu nom kislota qanday xomashyodan olinganligin ko`rsatadi, masalan, ularning birinchi vakili H-COOH chumoli kislota deb ataladi, chunki dasilab chumolidan ajratib olingan. Xuddi shunga o`xshash, valerian kislota – valeriana o`simligining ildizidan olingan.

Sistemtik nomenklaturaga ko`ra kislotalarning nomi tegishli uglevodorod nomiga kislota so`zini qo`shish bilan hosil qilinadi:

To`yingan karbon kislotalarda aldegidlardagi singari izomeriyaning ikki turi: uglerod skeletining va karboksil gruppaning zanjirda turlicha joylanishidan kelib chiqadigan izomeriyasi mavjud.