O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi


Plastinkasimonlar (Placozoa) tipi



Download 1,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet81/212
Sana01.01.2022
Hajmi1,86 Mb.
#289343
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   212
Bog'liq
zoologiya fanidan maruza matni

Plastinkasimonlar (Placozoa) tipi 


1883 yilda nemis zoologi F. Shultse Gratse shahridagi universitet akvariumlaridan birida 
tuzilishi  jihatdan  bir  hujayralilar  bilan  ko‘p  hujayralilar  o‘rtasida  turgan  hayvonni  uchratganini 
ma‘lum  qiladi  va  uni  trixoplaks  deb  ataydi.  Lekyn  keyinchalik  trixoplaks  hech  qanday  asossiz 
meduzalarning  lichinkasi  deb  e‘lon  qilinishi  tufayli  unga  bo‘lgan  qiziqish  susayib  ketadi.  Bu 
voqeadan  taxminan  yuz  yil  keyinroq  sodda  hayvonlarni  o‘rganish  bilan  shug‘ullanuvchi  nemis 
olimi      K.  Krell  laboratoriya  sharoitida  bu  hayvonning  jinssiz  ikkiga  bo‘linish  bilan 
ko‘payishidan tashqari jinsiy ko‘payishini ham aniqlab, trixoplaksni mustaqil hayot kechiradigan 
voyaga yetgan hayvon ekanligini isbotladi
7

Trixoplaks  tashqi  ko‘rinishidan  amyobalarga  o‘xshab  ketadigan,  suv  o‘simliklari  ustida 
sirpanib  harakatlanadigan,  4  mm  kattalikdagi  plastinkasimon  dengiz  xayvoni.  Trixoplaksning 
harakat  yo‘nalishi  aniq  bo‘lmasdan  goh  oldinga,  goh  orqa  tomonga  qarab  o‘zgarib  turadi.  Shu 
sababli  tanasining  oldingi  va  keyingi  tomonlarini  aniqlab  bo‘lmaydi  (26-rasm).  Trixoplaks 
tanasining suv osti narsalariga yopishib harakatlanuvchi tomoni shartli ravishda qorin deb qabul 
qilingan.  Bu  qismdagi  hujayralarning  har  biri  bittadan  xivchinga  ega.  Tanasining  ichki  tomoni 
soxta  oyoq  yordamida  harakatlanadigan  amyobasimon  hujayralar  bilan  to‘lgan.  Bu  hujayralar 
krrin  tomondagi  hujayralardan  xivchinlarini  yo‘qotib,  ichkariga  botib  kirishi  natijasida  hosil 
bo‘ladi, deb taxmin qilinadi. Bu hujayralarning funktsiyasi yaqin davrgacha noma‘lum edi. 1986 
yilda  nemis  zoologi  G.  Venderot  tajribalar  asosida  bu  hujayralarning  fagotsitar  funktsiyasini 
ko‘rsatib  berdi.  U  laboratoriya  sharoitida  saqlanayotgan  trixoplakslarni  jonsizlantirilgan  achitqi 
hujayralari  bilan  oziqlantirib,  oziq  zarralari  xivchinlarning  harakati  tufayli  trixoplaksning  yelka 
tomoniga qarab haydalishini va bu yerda amyobasimon hujayralar tomonidan yutilishini kuzatdi. 
Oziq  zarralarini  yutish  uchun  trixoplaks  tanasining  orqa  tomoniga  ko‘tarilgan  amyobasimon 
hujayralar  yana  avvalgi  holatiga  qaytadi.  Bunday  o‘ziga  xos  oziqlanish  usulini  G.  Venderot 
transepitelial  sitofagiya  deb  ataydi.  Bundan  tashkari  trixoplaksning  orqadan  qorin  tomonga 
cho‘zilgan  duksimon  hujayralari  qisqarish  xususiyatiga  ega.  Trixoplaks  umumiy  tana  tuzilishi, 
oziqlanishi  jihatdan  ko‘p  hujayrali  hayvonlarning  I.  I.  Mechnikov  taxmin  qilgan  ajdodlariga 
o‘xshab  ketadi.  Hamma  tuban  tuzilishga  ega  bo‘lgan  ko‘p  hujayrali  hayvonlar  singari 
trixoplaksda  ham  regeneratsiya  qobiliyati  kuchli  rivojlangan,  hatto  uning  bir-biridan  ajralgan 
ayrim hujayralaridan yangi yosh hayvon taraqqiy etadi. 
Plastinkalilar  tipiga  Trichoplax  adhaerens  va  T.reptans  deb  ataluvchi  ikkita  tur  kiradi. 
Birinchi  tur  Atlantika  okeani,  O‘rtayer  va  Qizil  dengizlarda  uchraydi.  Ikkinchi  tur  T.reptans 
Italiyaning  Neapol  shahridagi  zoologiya  stantsiyasining  akvariumida  topilgan.  Trixoplakslarni 
bundan keyin mukammal o‘rganish orqali ko‘p hujayrali hayvonlarni bir hujayrali hayvonlardan 
kelib chiqqanligini isbotlovchi yangi eng muhim dalillarga ega bo‘lish mumkin. 
 9- MAVZU:  G‟OVAKTANALILAR (SPONGIA)  TIPI (2 SOAT) 
Ma’ruza rejasi: 
1. Govaktanalilarning umumiy tavsifi. 
2. Govaktanalilarning hujayra elementlari. 
3. Govaktanalilarning kopayishi va embrional rivojlanishi. 
4. Govak tanalilarning xilma- xilligi. 
5. Govaktanalilar filogeneyasi. 
                                                           
7
 И.Х. Шарова ЗООЛОГИЯ БЕСПОЗВОНОЧНЫХ. Москва, ”Владос”,  2004.-592 s. 99-

Download 1,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   212




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish