O`zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi Namangan muhandislik – pеdagogika instituti

12-Mavzu:    Kichik  guruhlar  faoliyatini  tashkil  etish.  Hamkorlikda 

ishlash texnologiyasining mashg`ulot samaradorligiga ta`siri.  

 

 

 

Tayanch so`z va atamalar 

 

Kichik  guruhlar.  Kichik  gurhlarning  tarkibi.  Guruh  a`zolarining 

vazifalari.  Hamkorlikda  ishlash.  Innovatsion  usullar.  FSMU 

texnologiyasi.  Rezyume  texnologiyasi.  yelpig`ich  texnologiyasi. 

Skarabey 

texnologiyasi. 

Muloqot 

texnologiyasi. 

Bahslashuv 

texnologiyasi.  

 

---

Bugun  mamlakatimizda  rivojlangan  dunyo  ta`limi  fazosiga  qo`shilishiga 

imkon  beradigan  yangi  ta`lim  tizimi  tarkib  topmoqda.  Bu  pedagogik  nazariya  va 

o`quv-tarbiyaviy  jarayon  amaliyotida  sezilarli  o`zgarishlar  paydo  bo`lishi  bilan 

kuzatilmoqda.  Demak,  pedagogika  fanining  asriy  muammosi–inson  shaxsini 

shakllantirish ham yangi asrda yangicha bir yo`nalishda rivojlanmoqda. 

Ta`lim  jarayoni  samaradorligini  oshirish,  ta`lim  oluvchilarning  mus -

 taxkam nazariy bilim, faoliyat, ko`nikma va malakalarini shakllantirish, ularni kasbiy 

mahoratga 

aylanishini 

ta`minlash 

maqsadida 

o`qitish 

jarayonida 

yangi pedagogik texnologiyadan  foydalanish  davr  taqozosi  hamda  ijtimoiy  zaruriyat 

sifatida kun tartibiga qo`yilmoqda. 

Talabalar  faolligini  ta`minlovchi  asosiy  omillardan  biri  hamkorlikda  ishlash 

texnologiyalarini  ishlab  chiqish  ekan,  “Kichik  guruhlar  faoliyati  qanday  tashkil 

etiladi?” degan tabiiy savol paydo bo`ladi.  

Eng  avvalo,  ta`limning  guruhli  shakli  «ta`lim  beruvchi  —  ta`lim  oluvchi» 

dialogidan  voz  kechishni  va  «ta`lim  beruvchi  —  guruh  —ta`lim  oluvchi» 

ko`rinishidagi uch  tomonlama  o`zaro  munosabatga  o`tishni nazarda  tutadi.  O`quv 

guruhi, tarkibi bo`yicha harakatchan kichik guruhlarga bo`linadi va ularning har —

biri o`zicha  o`quv  materialini o`zlashtiradi. Tajriba shuni ko`rsatadiki, shu tufayli 

o`qituvchi  bilan  ta`lim  oluvchilar  o`rtasida  ancha  mustahkam  aloqa  o`rnatiladi, 

shaxsiy va bir vaqtning o`zida ta`lim jarayonida jamoaviy ruhiy holat kuchayadi.  

Ta`lim  oluvchilarning  hamkorlikdagi  harakati  tashkillashadi,  bu  esa,  o`quv—

bilish 

jarayonini 

faollashtirishga, 

ularda 

empatiyani, 

kommunikativlikni 

shakllantirishga ko`maklashadi.  

Vazifani  hamkorlikda  bajarish  jarayonida,  ta`lim  oluvchilarda,  o`rtoqlari 

tomonidan  bildirilgan  fikrlarni  muhokama  qilishga  motivatsiya  paydo  bo`ladi. 

Ta`lim  oluvchilar  bir  —biriga  savollar  beradilar,  shuning  uchun,  ular  savollarni 

aniq  shakllantirishni  bilishlari  zarur,  javoblarni  —  argumentlashtirishni, 

tushunishga erishish uchun esa, ular bir birlarini diqqat bilan eshitishlari kerak. 

Guruhlarda  ishlash  paytida,  zarurati  bo`lganda,  ta`lim  oluvchilar  yordam 

berishlarini  so`raydilar  va  boshqalarga  yordam  berishni  o`rganadilar.  O`rtacha 

qobiliyatga  ega  yoki  xarakteri  bo`yicha  qo`rqoq  bolalar  o`z  bilimlari  va 

mahoratlarini 

namoyon 

qilish 

imkoniyatini 

oladilar. 

Kichik  guruhlarda  ishlash,  ularni  stress  holatlardan  xalos  etadi,  ya`ni  noto`g`ri 

javob  berganda  butun  jamoa  oddida  izza  bo`lishdan  qo`rqishdan  holi  bo`ladi. 

Guruh  a`zolari,  javobni  do`stona  baholab,  ularda  o`ziga  ishonch  tuyg`usini 

uyg`otish  imkonini  beradilar.  4—5  kishidan  iborat  guruhda,  qo`rqoq  kishi,  25 

kishilik guruh oldida o`zini tutishga nisbatan, o`zini ancha erkin his etadi.  

Guruhlarda ishlashga tayyorgarlik ko`rish paytida quyidagilarga e`tibor berish 

zarur. 

Birinchidan, guruhlar qanday tuzilganda yaxshi natija beradi? 

• Belgilari bo`yicha: 

- ixtiyoriy yoki noformal belgilari bo`yicha tuzilgan aralash guruhli; 

-  yoki  o`quv  yutuqlari  darajasi  bo`yicha  tuzilgan,  ya`ni:  baravarlashtirish, 

qo`llab-quvvatlash, rivojlantirish guruhlari; 

- yoki psixologik jihatdan bir-biriga to`g`ri kelish darajasi bo`yicha tuzilgan; 

---

- yoki biron-bir boshqa belgilari bo`yicha tuzilgan. 

• Soni bo`yicha: 

- 2 dan to 5 kishigacha uncha katta bo`lmagan vazifalarni bajarish uchun; 

- 5 dan to 7 kishigacha — murakkab vazifalar uchun. 

• Vaqt bo`yicha: 

Kichik  guruhlar,  belgilangan  vazifani  bajarish  uchun  qancha  vaqt  ajratilgan 

bo`lsa, shuncha vaqt faoliyat ko`rsatadi. 

Albatta,  agar  muammoli  tadqiqot  qilish  kerak  bo`lgan  vazifa  qo`yilsa,  uni 

bajarish uchun bir nechta o`quv  mashg`uloti kerak bo`ladi. Demak, guruhlar ham 

bir  nechta  darslarda  faoliyat  ko`rsatib,  vazifa  bajarilgach,  hisobot  beradilar  va 

guruhlar sifatida faoliyatini to`xtatadi. 

Ta`lim oluvchilarni guruhlarda ishlashga o`rgatish o`ta muhimdir. Guruhdagi 

asosiy ishtirok etuvchilar:  

• Ta`lim oluvchilar-guruh a`zolarining majburiyatlarini bilishlari va  

         bajarishlari zarur: 

- har bir a`zo o`rtoqlarini fikrini eshitishi lozim. 

- har bir a`zo ishda faol qatnishishi va hamkorlikda ishlashdan bo`yin    

   tortmasligi kerak; 

- har bir a`zo, zarurati bo`lganda yordam so`rashi kerak; 

- har bir a`zo, undan yordam so`rashganda, boshqalarga o`z yordamini 

berishi kerak; 

- har bir a`zo guruh  ishining  natijalarini baholashda ishtirok etishi kerak; 

- har bir a`zo o`zining rolini yaxshi tushunishi va bajarishi kerak; 

- har  bir a`zo,  konkret  vazifani bajarishda, o`zining konkret  vazifasini bilishi 

kerak.  

• yetakchi: 

Guruhning  vazifasi,  to`g`ridan  -  to`g`ri  guruh  yetakchisi  yoki  ta`lim 

oluvchining  rahbarligi  ostida  bajariladi.  Guruh  a`zolaridan  bittasini  yetakchi 

(skiper,  tashkilotchi)  etib  tayinlash  lozim.  Uni,  teng  ravishda,  o`z  fikrini 

aytmaydigan  va  past  natijalar  ko`rsatgan  yoki  yaxshi  o`zlashtiradigan  va  faol 

ta`lim oluvchilarning ichidan tanlash mumkin. 

O`quv jamoasining yetakchisi guruh yetakchisi rolini bajarishi shart emas. 

Barcha  o`quvchilar,  yetakchining  rolini  tushunishiga  iqror  bo`ling.  U,  turli 

funktsiyalarni  bajarishi  mumkin,  lekin,  doimo,  barcha  o`quvchilarni  ishni 

bajarishda qatnashishi ustidan nazorat qilishi kerak. 

  Etakchilarga, ularning roli, nafaqat guruh nomidan yakun yasashdan iborat 

emasligini tushunishlariga yordam berish darkor: ularga, guruh vazifalarini 

bajarish usullari, guruhning har bir a`zosini individual ulushi to`g`risida gapirib 

berish kerak. 

Katta  guruhlarda  bahs  yoki  munozara  uyushtirilganda,  boshlovchining  roli 

ayniqsa kattadir. CHunki u har bir guruhdagi tortishuvlar va fikr almashinuvlarning 

boshida  turmog`i  kerak  bo`lsa,  ular  faoliyatini  maqsadga  muvofiq  tarzda 

yo`naltirib  turmog`i  lozim.  Kichik  guruhdagidan  farqli  o`laroq,  katta  guruhlarda 

boshlovchi  u  yoki  bu  ichki  guruxga  yon  bosmasligi  yoki  ularni  o`zining  shaxsiy 

fikriga  majburan  ergashtirmasligi  kerak.  Aks  xolda,  u  o`zining  faoliyati  bilan 

---

boshqalar  tashabbusiga  salbiy  ta`sir  ko`rsatishi  va  bahsning  yo`nalishini  buzib 

qo`yishi  mumkin.  SHuning  uchun  katta  guruhlar  uyushtiriladigan  munozarannig 

mavzusi  oldindan  tanlangan  va  unga  boshlovchi  ma`lum  ma`noda  tayyor  bo`lishi 

shart. 

Guruhlar  bilan  ishlashda  e`tibor  berilishi  kerak  bo`lgan  yana  bir  holat,  bu 

vazifaning  mazmuni  masalasidir.  Vazifaning  mazmuni  o`qitishning  an`anviy 

shakllariga  qaraganda  boshqacharoq  xarakterga  ega  bo`lishi  lozim.  Masalan 

guruhga darslikdagi ma`lum bir paragrafni konspektini olish vazifa sifatida berish 

maqsadiga muvofiq emas, chunki har bir o`quvchi bu ishni o`zi, mustaqil bajarishi 

mumkin.  

Amaliyot  shuni  ko`rsatmoqdaki,  muammoni  nostandart  qo`yilishigina, 

o`quvchilarni  bir-biridan  yordam  olishga,  boshqalarning  ham  fikrini  bilishga, 

natijada esa, guruhning umumiy fikrini shakllantirishga undaydi. 

Quyida  «Windows  operatsion  tizimining  tashxis  dasturlari  bilan  ishlash» 

mavzusini  o`qitishda  talabalarning  faol  munosabatlarini  tashkil  etish  uslublaridan 

ayrimlarini va ularni amalga oshirish texnologiyalarini tavsiya qilamiz.