|
Gelmentozlar
1) Askaridoz
(1) Qo’zg’atuvchisi.Infeksiyani yuqish yo’li.
Askarida nematodalarning asosiy ko’rinishi bo’lib,butun dunyoda keng tarqalgan.Xo’jayinga nisbatan yuqori spetsifiklikka ega va faqat odam organizmida jinsiy yetiladi.Yuqishi askarida tuxumi tutgan sabzavotlarni yeyish orqali kelib chiqadi.Yetuk askaridalar ingichka ichakda parazitlik qilib,kuniga 200-300 mingtagacha urug’langan tuxumlarini quyadi.Parazit tuxumi ichak traktida yoriladi va kichik qon aylanish doirasi orqali o’tib ingichka ichakda rivojlanadi.
(2) Belgilari
Belgilar kuzatilmaydigan hollar ham uchraydi,lekin organizmda parazit lichinkasining harakatlanishi tufayli tranzitor pnevmoniya kuzatiladi.Yetuk askaridalar bo’lishida oshqozon ichak traktidagi o’zgarishlar: qorinning yuqori sohasida og’riq va ishtahaning pasayishi kuzatiladi.bundan tashqari toshma toshishi,asab qo’zg’aluvchanligi va boshqa belgilar kuzatiladi.
(3) Tashhisi va davolash
Tahhisi najas tahlili yordamida qo’yiladi.Davolashda gelmentga qarshi preparatlarni qo’llash samarali hisoblanadi.Xom sabzavotlarni oqib turgan suvda yuvish,ovqatdan oldin qo’llarni yuvish kerakligini tushuntiriladi.
2) Enterobioz
(1) Qo’zg’atuvchisi.Infeksiyaning yuqish yo’li
Ostritsa- ip ko’rinishidagi kichik nematodalar bo’lib,yo’g’on ichakning proksimal bo’limida yashaydi va kechasi uyqu vaqtida tuxum quyadi.Og’iz orqali yuqadi.
(2) Belgilari
Parazit lichinkasi ichak shilliq qavatiga kiradi va qorin sohasida og’riq va ovqat hazm qilishning buzilishi bilan kechadi.Tuxum qo’yish vaqtida anal teshigi atrofida qichishish kuzatiladi natijada uyqu buzilishi, tirnash oqibatida teri shikastlanishi va ekzemalarga olib keladi.
(3) Tashhisi va davolash
Tashhis perianal sohaga yopishqoq skotch yopishtirib qirma olishusuli yoki kechasi parazitning tashqariga chiqishini hisobga olib qo’yiladi.Davolash uchun gelmentga qarshi preparatlar qo’llaniladi.
Hamshiralik parvarishi va profilaktikasi
Parazit lichinkasi yuqori haroratga va quritishga chidamsiz,shuning uchun quyosh nurida to’shaklar yoyiladi va ichki kiyimlar tozaligiga rioya qilinadi hamda qo’llarni yuvib yurish tayinlanadi.
3) Ankilostomoz
(1) Qo’zg’atuvchisi.Infeksiyani yuqish yo’li
Ankilostoma-ip o’lchamidagi parazit bo’lib,peroral yo’l bilan (qiyshiq bosh) va teri orqali (nekator) yuqadi.Yetuk parazitlar ichak shilliq qavatiga yopishadi , biologik suyuqlik va qon bilan oziqlanadi.
(2) Belgilari
Parazit lichinkasi teriga kirib dermatit chaqiradi.Yetuk ankilostomalarni parazitar faoliyati davrida anemiya va ovqat hazm qilish traktida buzilish belgilari kuzatiladi.
(3) Tashhisi va davolash
Tashhisi qon tahlilida eozinofillar bo’lishini aniqlash va najasda parazit lichinkalari topilishiga asoslanadi.davolash maqsadida Piranatel-pamoat ishlatiladi va parazitni yo’qotgandan keyin anemiyani davolanadi.
(4) Tenioz
(1) Qo’zg’atuvchisi.Infeksiyani yuqish yo’li
Tsestodalar (lentasimon chuvalchanglar)-tasma ko’rinishidagi parazitlar,xo’jayinga nisbatan kuchsiz spetsifik va oxirgi xo’jayini odamdan boshqa hayvonlar ham hisoblanadi.
4.Keng tasmachalar;yuqish yo’li: Forel,losos iste’mol qilish bo’lib,ular oraliq xo’jayin hisoblanadi.
5.Qurollangan (cho’chqa) zanjir: oraliq xo’jayini cho’chqa hisoblanadi.
6.Qurollanmagan (buqa) zanjir: oraliq xo’jayini buqa hisoblanadi.
(2) Belgilari
Umumiy belgilariga qorinda og’riq,ishtahaning kamayishi, ovqat hazm qilish trakti tomonidan o’zgarishlar:ko’ngil aynishi,va boshqalar,anemiya,ozib ketish kiradi.
(3) Davolash: gelmentga qarshi preparatlar: prazikvantel,,paramomitsin,bitinol va b.qo’llaniladi.
(4) Oldini olish: forel,losos,cho’chqa va mol go’shtini istemol qilmaslik
Pilorostenoz.
Oshqozon bo’yni mushagining qalinlashishi bo’lib,ko’krak sutini qusish bilan kuzatiladi,tug’ilgandan keyin 3- haftalarda boshlanadi.Ko’pincha o’g’il bolalarda 4:1 nisbatda uchraydi.Sababi hozirgacha aniqlanmagan.
1) Simptomlari
Tug’ilgandan keyin 3-haftalarda o’t suyuqliksiz, tez-tez fontansimon qusish bilan boshlanadi.Agar bu reflyuks ezofagit bilan birga kechsa qusuq qonli bo’ladi.Oshqozon sohasida shish va oshqozon peristaltikasining oshishi kuzatiladi.Agar qusish davom etaversa vazn qo’shilishi kamayishi yoki vaznning kamayishi, natijada oziq moddalar miqdorining etishmasligi kelib chiqadi.Oshqozon shirasi miqdorining ko’p miqdorda yo’qotilishi natijasida organizmda xlor tarkibi kamayadi va alkoloz kelib chiqadi.
2) Tashhisoti
Oshqozon bo’yni sohasi palpatsiyasida zaytun kattaligidagi nay o’smasimon hosila qo’lga unnaydi.Qorin rentgenogrammasida oshqozon kattalashishi va uning ostida ichaklarda gazlar kamayishi ko’rinadi.Agar oshqozon ultratovush tekshiruvida oshqozon bo’yni (privratnik) mushaklarining uzayishi va qalinlashuvi va oshqozon funksiyasining buzilishi aniqlanadi va tashhis birdan qo’yiladi.
3) Davolash
Alkolozni va suvsizlanishni bartaraf qilish uchun organizmga suyuqliklar yuboriladi,oshqozon shilliq qavati osti, mushaklarini kesib operatsiya qilinadi.(Ramshted operatsiyasi).Operatsiyadan keyin dastlab ko’krak suti bilan boqish mumkin.Erta bosqich belgilari paydo bo’lganda atropin sulfat vena ichiga yuboriladi.Operatsiyadan farq qilib,davolash uzoq vaqt va effektsiz bo’lishi mumkin.
4) Parvarishlash
Natija ijobiy, lekin bu belgilar chaqaloqlarda kuzatilib, oiladagilar bolani davolash va tarbiyalashga ishonchini yo’qotadi,shuning uchun oila a’zolarini quvvatlab turish kerak.
(1) Operatsiyagacha parvarish
Operatsiyagacha bola tez-tez qusadi,shuning uchun organizmning qabul qilayotgan va yo’qotayotgan suyuqlik miqdori nazorat qilinadi,qusish to’xtatiladi va qusish vaqtida bemorga yordam beriladi.Oshqozonga zond kiritiladi,ovqat va suyuqlik qabul qilish to’xtatiladi.Qusishni to’xtatish uchun regulyar zond orqali so’rib olinadi ,qolgan vaqtda zond ochiq qoldiriladi.Yuboriladigan suyuqlik tarkibi suvsizlanish darajasiga va suv-elektrolit balansiga bog’liq,shuning uchun infusion terapiyani to’g’ri tashkil qilish lozim.Yuborilayotgan suyuqlik miqdorini yozib boriladi,zond orqali yuboriladigan va ajratilayotgan suyuqlik miqdori yozib boriladi.Shuningdek,organizmni suvsizlanishi,vazn kamayishi,qorinni dam bo’lishi hisobga olinadi.Bola tez injiqlanadigan,ovqat berilishi to’xtatilganidan yig’loqi bo’lib qoladi,shuning uchun bola stressini engillashtirish,ota-onasi o’z bolasi uchun ko’proq vaqt ajratishini talab qilish va qo’lda ko’proq olib yurishlarini so’rash kerak.
(2) Operatsiyadan keyin yordam
Operatsiyadan keyin,oddiy laparatomiyadan keyin kabi qorin bo’shlig’i va operatsiya yarasini diqqat bilan kuzatish kerak.Operatsiyadan keyin belgilar birdan yo’qolmaydi,bir necha kun qusish davom etadi.Qushishni to’xtatish,qusish vaqtida aspiratsiyani oldini olish kerak.Ovqatlantirishdan oldin havoni chiqazib yuborish,emizish vaqtida bolani qo’lda tik ushlash,bolani bezovtaligiga e’tibor berish va tez-tez havoni chiqazib turish kerak.Emizib bo’lgandan so’ng havoni shiqarib yuborish uchun bolani tik ushlash va aspiratsiyani oldini olish uchun boshini yonga qilish kerak.
(3) Oila a’zolariga yordam berish
Bola tug’ilganidan beri ko’p qusgani uchun oila a’zolari hayajonlanadi,ona bola tuzalishiga ishonchini yo’qotadi.Hammadan ham ona bolani emizishdan qo’rqadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
