O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Darendorf  Ralf(1929)  –germaniyalik  sotsiologlardan  biri.  Hozirgi 
zamon liberalizmining tarafdorlaridan biri. Konfliktologiya fani rivojiga xissa 
qo‘shgan.  U  o‘zining  marksizmga  qarshi  qaratilgan  ―ijtimoiy  konfliktlar‖ 
konsepsiyasida 
sinflarning 
asosiy 
belgisi 
mulkka 
bo‘lgan 
munosabatlaridangina iborat emasligini ko‘rsatadi. 1970 yillardan boshlab, u 
―yaxshilanayotgan  jamiyat‖  konsepsiyasini  ilgari  suradi,  bunda  taraqqiyot, 
asosan, ijtimoiy va madaniy tengsizlik tufayli amalga oshadi. 
Daromad — lavozim ish haqi, maosh yoki investitsiyalar bilan bog‗liq 
pul kirimlari. 
Devavatsiya  (ing.  devoluation)  —  milliy  yoki  xalqaro  pul  birligi 
kursining  b.  mamlakatlar  yoki  xalqaro  valyuta  birligiga  nisbatan 
qadrsizlanishi.  D.  valyutaning  inflyasiya  natijasida  qadrsizlanishini,  alohida 
mamlakatlarda  uning  rivojlanishining  notekisligini  aks  ettiradi.  D.  xorijiy 
valyuta kursining ko‗tarilishiga olib keladi, natijada, xorijiy mahsulotlar narxi 
nisbatan  qimmatlashadi,  milliy  mahsulotlar  esa  nisbatan  arzonlashadi.  D. 
Jahon  valyuta  fondining  (JVF)  asosan  rivojlanayotgan  mamlakatlar  uchun, 
hozirgi 
sharoitda 
esa, 
Sharqiy 
Evropa 
davlatlari 
uchun 
ham 
barqarorlashtiruvchi dasturlarida ko‗zda tutilgan vosita hisoblanadi. 
Deduksiya  (yun.  deductio  —  xulosa  chiqarish)—  bilish  jarayonida 
fikrda umumiy bilimlardan juz‘iy, alohida bilimlarga qarab yo‗nalish jarayoni. 
D.  vositasida  tadqiqotchi  bir  sinf,  bir  jins,  bir  guruh  narsa  yoki  hodisa 
to‗g‗risidagi  umumiy  bilimlardan  ularning  har  biri  haqida  alohida  bilimlarni 
hosil  qiladi.  Insonning  bilish  tajribasidan  shu  narsa  ma‘lumki,  agar  biron 
xususiyat bir toifa yoki bir jinsdagi hamma narsa yoki hodisalarga xos bo‗lsa, 
bu  xususiyat  shu  toifa  yoki  jinsga  oid  har  bir  narsa  yoki  hodisaga  ham  xos 
bo‗ladi. D. asoschisi fransuz fay.i R.Dekartdir. U F.Bekondan farqli o‗laroq, 
bilishda  D.  vositali  xulosa  chiqarishning  alohida  shakli,  bunda  xulosa 
umumiydan yakkaga qarab boradi, degan fikrni ilgari surdi. 
Davlat  (state)  —  muayyan  hududda  boshqaruvni  amalga  oshiradigan, 
huquqlari  va  kuch  ishlatish  imkoniyati  qonuniy  mustahkamlangan  siyosiy 
apparat  (hukumat  institutlari  va  davlat  xizmati  amaldorlari).  Davlat  hamma 
jamiyatlarda  ham  bo‗lgan  emas.  U  ovchilar  va  termachilar  jamiyatida, 
shuningdek,  agrar  tipdagi  kichik  jamiyatlarda  ham  bo‗lmagan.  Davlatning 
paydo bo‗lishi insoniyat tarixida juda muxdgm-^adam bo‗ldi, chunki siyosiy 

---

 
27 
hokimiyatning  markazlashuvi  ijtimoiy  o‗zga  rishlar  jarayoniga  yangi  kuch 
bag‗ishlaydi.