O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti

Tug‗ilishning umumiy darajasi (crude birth-rate) — aholi o‗rtasi-da yil 
davomida tug‗ilish miqdorini ifodalaydigan statistik ko‗rsat-kich. Tug‗ilishning 
umumiy darajasi odatda ming kishiga yil davomida to‗g‗ri keladigan tug‗ilishlar 
sonidan  chiqariladi.  Bu  usul  juda  ko‗p  maqsadlarda  foydalaniladi,  biroq  u 
o‗rtacha olingan raqam bo‗lgani uchun, tug‗ilishdagi o‗ziga xos xususiyatlarni, 
masalan yosh toifalariga qarab tug‗ilish darajasini aks ettirmaydi. 
To‗da  xatti-harakatlari  —  to‗daga  birikkan  individlarning  xatti-
harakatlari.  
―To‘rtinchi  hokimiyat‖  —  oimaviy  axborot  vositalarining  xalq  b-n 
hokimiyat  o‗rtasidagi  o‗ziga  xos  munosabatini,  oa‘sir  ko‗rsatish  va  ko‗rsata 
olish 
kuchiga 
ega 
ekanligini 
bildiruvchi 
tushuncha. 
O‘zbekiston 
Respublikasining  Konstitutsiyasida  ―Ommaviy  axborot  vositalari  erkindir  va 
qonunga  muvofiq  ishlaydi.  Ular  axborotning  to‗g‗riligi  uchun  belgilangan 
tartibda  javobgardirlar.  Senzuraga  yo‗l  qo‗yilmaydi‖,  deb  belgilab  qo‗yilgan. 
Mustaqillik yillarida jamiyat hayotini demokratiyalashuvida OAV rolini yanada 
oshirish  maqsadida  ―Ommaviy  axborot  vositalari  to‗g‗risida‖,  ―Jurnalistlik 
kasbini  himoya  qilish  to‗g‗risida‖,  ―Axborot  olish  kafolatlari  va  erkinligi 
to‗g‗risida‖gi  qonunlar  qabul  qilindi.  Endilikda  respublikamizda  670  ta 
ommaviy  axborot  vositasi  mavjud  bo‗lib,  shundan  495  gazeta,  113-jurnal, 
agentligi,  52-telestudiya, 
5-radiostansiya,  3-teleradiostudiyalari 
faoliyat 
ko‗rsatmoqda. Ayni paytda, ommaviy axborot 
vositalari,  dunyoda  ―mafkuraviy  kurash‖  yoki  inson  ongi  va  tafakkurini 
egallash,  unga  ta‘sir  ko‗rsatish  maydoni  hamdir.  U  turli  xalqlar  madaniy 
hayotiga,  fikrlash  oarziga,  urf-odat  qadriyatlariga  ham  ta‘sir  ko‗rsatishi  va 
ko‗proq  ta‘sir  ―maydoniga‖  ega  bo‗lish  imkoniyatiga  ega.  OAV  jamoatchilik 

---

 
184 
fikrini  uyg‗otadi,  shakllantiradi,  yo‗naltiradi  va  ularni  safarbar  etadi.  Shu 
ma‘noda OAV jamiyat hayotini demokratiyalashuvi, kuchli fuqarolik jamiyatini 
qurish vazifalarini amalga oshirishda ―T.h.‖ vazifasini bajaradi.  
To‗qnashuv  —  ikki  yoki  undan  ortiq  individning  «yuzma-yuz»  vazi-
yatda  uchrashuvi.  Bizning  kundalik  hayotimizni  to‗knashuvlar  qator  yuz 
beradigan  hodisa  sifatida  olib  qarash  mumkin.  Hozirgi  jamiyatlarda 
to‗qnashuvlarning ko‗pchiligi notanish odamlar bilan yuz beradi.