O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul‘teti



Download 1,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet290/293
Sana24.08.2021
Hajmi1,63 Mb.
#155158
1   ...   285   286   287   288   289   290   291   292   293
Bog'liq
sotsiologiya fanidan izohli lugat

Chikago  maktabi  -  asoschisi  A.Smolldir  (1854—1926)  Albiona 
Smollning  asosiy  e‘tiborini  manfaatlar  nazariyasrga  qaratilib,  sog‗liq 
farovonlik,  muloqot  qilish,  go‗zallik,  adolatga  qaratilgan  yo‗nalish  bilan 
bog‗liq edi. U li/ikada atom qanday rol o‗ynasa manfaat ham sotsiologiyada 
shunday  rol  o‗ynashi  kerak,  dedi.  Manfaatiarning  bir-biriga  o‗tishi, 


 
206 
manfaatlar  va  undan  kelishuvga  o‗tish  mumkinligini  qayd  etadi.  Sotsial 
hodisalar uch omilning o‗zaro ta‘siri natijasrdir: tabiat, individlar va sotsial 
institutlar.  U  ilmiy  tadqiqotni  to‗rt  bosqichga  bo‗ldi:  qayd  etish,  analitik, 
baholash  va  konstruktiv.  Sotsiologiya  jamiyatni  «amalda  yaxshilashga» 
xizmat  qilishi  kerak  dedi.  Keyinchalik  manfaatga  hulqni  larlibga  soluvchi, 
sotsial jarayonni baholavchi omil sifatida qaradi. 
Chikago  maktabining  yana  bir  ko‗zga  ko‗ringan  vakillaridan  biri 
Uilyam  Samneru  (1840  -  1910).  U  sotsial  evolutsiya  so‗zsiz,  shubhasrz, 
xarakterga,  tabiiy  tanlov  va  yashash  uchun  kurash  esa  barcha  uchun 
universaldir,  degan  fikrni  ilgari  surdi.  Sotsial  tengsizlik  sivilizatsiya 
rivojlanishining tabiiy holati va zaruriy shartidir. Bu hodisaga odamlarning 
o‗zaro  munosabatigina  emas,  balki  «nima  i  layapti»,  -  degan  masala 
qiziqtiradi. Jamiyat ijodiy xarakterga ega bo‗lib, atrof-muhit ustidan nazorat, 
umumiy  qadriyatlarni  o‗rganish  va  o‗zgartirish  orqali  amalga  oshiriladi.  U 
«guruh»  tushunchasrga  alohida  ehibor  bilan  qaradi.  Uilyam  Somnerning: 
«Biz-guruhlarimiz»,  «ular-  guruhlardir»  tushunchasr  ko‗proq  mashhur 
bo‗ldi.  «Biz  guruhlar»da  birdamlik,  «ular-guruhlardir»da  ko‗proq 
dushmanlik  tuyg‗usi  ustuvorlik  qiladi.  Oxirgisi  etnosentrizm  qarashi  bilan 
bog‗liq bo‗lib, unda o‗zining guruhi boshqa odamlar uchun markaz bo‗lib, 
qolganlar  esa  ana  shu  atrofda  baholanadi.  Jamiyatdagi  farovonlik  to‗qlik, 
urf-  odat,  axloq  vaqonunlarni  bajarilishini  ta‘minlaydi.  Urf-odatlar  nafaqat 
manfaat,  balki  turli  bahonalarni  tug‗diradi.  Bahonalarda  ochlik,  jinsiy 
xohish,  o‗zini  yaxshi  ko‗rish,  sevish  va  asossiz  talvasaga  tushish  bilan 
xarakterlanadi. 
Chikago  maktabining  ko‗zga  ko‗ringan  vakillaridan  yana  biri  Edvard 
Ross  (1866-1951)  bo‗lib,  u  ko‗proq  sotsial  tartib  va  birdamlik  tabiati  bilan 
qiziqdi.  Birdamlikka  sotsial  nazorat  jarayon  nuqtayi  nazaridan  qaradi. 
Birdamlik  orqali  individ  va  guruh  yagona  tashkilot  yoki  uyushmaga 
birlashim  mumkinligini  ko‗rsatdi.  Hatto,  odamlar  o‗rtasrdagi  munosabatlar 
ham kelishuv yoki nazorat shaklidanamoyon bolishligini ta‘kidladi. 
Sotsiologiyaning  Chikago  maktabi  vakillari,  umuman,  sohaning 
nazariy  va  amaliy  masalalari,  sotsial  muammolariga  katta  e‘tibor  berdilar. 
Chikago  o‗ziga  xos  «sotsial  laboratoriya»  markazi  rolini  o‗ynadi.  Bu  erda 
qishloq  jamoasr  va  emigrantlar,  ularning  shahar  muhitiga  moslashishi, 
hulqning  buzilishi,  oilalardagi  muammolar,  yoshlikdagi  jinoyatchilik, 
darbadarlik  kabi  masalalarda  keng  tadqiqotlar  olib  bordilar.  Chikago 
universiteti bu sotsial laboratoriyada katta rol o‗ynadi. 
Shunday  qilib,  XIX  asr  oxiri  XX  asr  birinchi  yarmida  sotsiologiyaga 
jamiyat  haqidagi  maxsus  fan  sifatida  qarashning  to‗la  asosi  yaratildi. 
Jamiyatga o‗ziga xos yondashishning tashkil etuvchi nazariya konsepsiyasr 
va metodologik tamoyillari rivojlandi. 


 
207 

Download 1,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   285   286   287   288   289   290   291   292   293




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish