O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

A
1
/A
2
 
ni tashkil 
qiladi. 
Faraz qilaylik, ma’lum bir tovarlarni ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan 
muqobil xarajatlar I mamlakatda II mamlakatga nisbatan kamroq, ya’ni:
(A
1
/A
2
)< (A
1
*/A
2
*)
(1) 
Yoki boshqacha qilib ifodalaganda, 
(A
1
/ A
1
*)< (A
2
/A
2
*)
(2) 
1 formula nisbiy ustunlikni ifoda etuvchi formula bo’lib, u ma’lum bir 
mamlakatda 2-tovarni ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan xarajatlar orqali 
ifodalangan 1-tovarga sarflangan ishlab chiqarish xarajatlari boshqa mamlakatda 
xuddi shu tovarni (2-tovarni ishlab chiqarish uchun zarur bo’lgan xarajatlar bilan 
ifodalangan) ishlab chiqarish xarajatlaridan kamligini ko’rsatadi. Bu har qanday ikki 
mamlakat va har qanday ikki tovar uchun o’rinlidir, zero nisbiy ustunlik faqatgina 
har bir mamlakatdagi mehnat camaradorligi nisbatiga bog’liq bo’ladi. 
 
@ Nisbiy ustunlik nazariyasi — agar bir mamlakat boshqa mamlakat bilan 
solishtirganda nisbatan kamroq xarajatlar bilan ishlab chiqara oladigan 
tovarlarni ishlab chiqarishga ixtisoslashsa ularning birida ishlab chiqarish 
boshqasiga nisbatan mutlaq samaraliroq bo’lishidan qat’iy nazar o’zaro savdo 
har ikki mamlakat uchun foydali bo’ladi.
Nisbiy talab (RD — relative demand) va nisbiy taklif (RS — relative supply) 
grafiklarini chizish uchun I va II mamlakatlarda ishlab chiqarilgan 1-tovar va 2-
tovarlarning nisbiy miqdori bilan ularning nisbiy narxlari o’rtasidagi bog’liqlikni 
o’rnatish kerak. (1 rasm).
Har ikki mamlakat tomonidan ishlab chiqarilgan 1-tovarning nisbiy miqdori 
quyidagicha bo’ladi: 
(Q
1
+ Q
1
*
)/( Q
2
+Q
2
*
) 
(1) 

---

1-tovarning nisbiy jahon narxi esa quyidagiga teng bo’ladi: 
P
1
/R
2
(2)