O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

 
Mutlaq ustunlik nazariyasi 
Merkantilistlarga keskin zarba bergan iqtisodchilardan biri Adam Smit bo’ldi. 
Adam Smit millat boyligi to’plangan oltin mikdoriga emas, balki mamlakatning 
pirovard tovar va xizmatlar ishlab chiqara olish kobiliyatiga ko’proq bog’liqligini 
aniq-ravshan asoslab berdi. SHuning uchun ham asosiy masala oltinga ega bo’lishda 
emas, asosiy masala mehnat taqsimoti va mehnat kooperatsiyasi hisobiga ishlab 
chiqarishni rivojlantirish hisoblanadi. Ishlab chiqaruvchilar iqtisodiy jixatdan 
mutlak erkin, mavjud konunlar doirasida o’z faoliyatlari turini mustaqil ravishda 
tanlay oladigan sharoitlarda eng yaxshi natijaga erishish mumkin. Bu siyosat "lesse-
fer" nomini oldi. 
 
@ «Lesse-fer» (fr. laissez-faire) — iqtisodiyot va erkin raqobatga davlatning 
aralashmaslik siyosati. 
 
Adam Smitning tashki savdo siyosati bir kancha farazlarga asoslangan. U 
quyidagilarni aksioma sifatida kabul kiladi: 
•
Mehnat yagona ishlab chiqarish omili; 

---

•
To’lik bandlikka erishilgan, ya’ni barcha mavjud resurslardan tovar ishlab 
chiqarishda foydalaniladi; 
•
Xalqaro savdoda ikki mamlakat ishtirok etadi, bu mamlakatlar ikki xil tovar 
bilan o’zaro savdo olib boradi; 
•
Ishlab chiqarish xarajatlari doimiy, ularning kamayishi tovarga bulgan 
talabni kupaytiradi; 
•
Bir tovarning narxi ikkinchi tovarni ishlab chiqarishga sarflangan mehnat 
bilan ifodalangan; 
•
Tovarni bir mamlakatdan ikkinchisiga tashish bo’yicha transport xarajatlari 
nolga teng; 
•
Tashki savdo cheklashlar va reglamentatsiyalardan xoli. Adam Smit 
karashlariga muvofik ravishda: 
•
Hukumat tashki savdoga aralashmasligi, ochiq bozorlar rejimi va erkin 
savdoni kullab-kuvvatlashi kerak; 
•
Millatlar, xususiy shaxslar ham uzlari ustunlikka ega bo’lgan tovarlarni 
ishlab chiqarishga ixtisoslashishi va bu tovarlarni ishlab chiqarilishida 
boshka mamlakatlar ustunlikka ega bulgan tovarlarga ayirboshlash asosida 
savdo kilishi kerak; 
•
Tashki savdo bozorni mamlakat sarxadlaridan tashkariga kengaytirish 
orkali mehnat samaradorligini rivojlantirishni ragbatlantiradi; 
•
Eksport mamlakat iqtisodiyoti uchun ijobiy omil sanaladi, zero u mamlakat 
ichkarisida sotish imkoniyati bulmagan ortikcha tovarlarni sotish 
imkoniyatini beradi 
•
Eksportga subsidiyalar ajratilishi axoli uchun ortikcha soliq hisoblanadi va 
ichki narxlarning ortishiga olib keladi, shuning uchun bu subsidiyalar bekor 
kilinishi kerak.