O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kafedrasi

Mantikiy metodlar -
Ular ma‘lum ketma – ketlikda amalga oshiriladigan 
fikrlash 
operatsiyalariga 
asoslanadilar 
va 
oddiy 
yoki 
murakkab 
bashorotlashtirilayotgan joy uchun kullaniladi. Geografiyada kuprok juda kup 
omillar majmuasi ishtirokida bashoratlashtirish ishlari bilan shugullanganligi
tufayli ushbu metodlar keng mikyosida foydaniladi. Mantikiy metodlardan 
foydalanish borasida tadkikodchi murakkab tuzilgan tabiiy kompleksning ayrim 
kismlari orasida xayolan aloqalar urnatadi va mantikiy sxema kurinishida
bashoratlashtirilayotgan vokeilikni tasdiklaydi.
Deduktsiya metodi
- umumiy xolatdan xususiy xulosalarga kelish, xususiy 
xulosalarni chikarishni tavsiflaydi.Mutaxassislarning fikricha deduksiya
metodini kuprok induktiv usulda tadkikotdan sung kullash samarali natija 
berishligi maksadga muvofik dir deb ta‘kidlaydilar,chunki ikki metod xam zaruriy 
xisoblanib,jarayonni tuxtovsiz davom etishigina ishonchli prognonostik xulosolar
chikarish uchun imkon beradi.SHuni xam xisobga olish zarurki, deb ta‘kidlaydi 
T.V.Zvonkovna, endilikda matematik mantik metodlarining geografiyada kuprok 
kullanila boshlanishi tufayli deduktiv usulining kullanilishiga e‘tibor kuchayib 
bormokda. 

---

132 
Uxshashlik metodini
kullash jaraenida bir necha boskichlardan iborat 
tadkikot ishlarini amalga oshiriladi, ayniksa uxshash tabiiy komplekisni kidirib 
topish boskichi juda xam ma‘suliyatlidir. 
Formalashtirilgan metodlar -
Umumiy belgilarining xarakteri va 
xarakat pirintsiplari buyicha bashoratli ekstrapolyatsiya, statistik , analitik
modellashtirish va boshkalarni birlashtiriradi .Bashoratlashtirada keng 
kullaniladigan metodlardan biri kelajakda tarakkiyot yunalishining 
ekstrapolyatsiya kilish metodidir. Ushbu metod matematika statistikaga 
asoslangan xolda amalga oshiriladi . 
"Ekspert
" so'zi lotin tilida "tajribali" degan ma'noni bildiradi. Ekspert — 
biror sohada ekspertiza o'tkazuvchi mutaxassisdir. Masalan, qurilish, geologiya, 
qishloq xo'jaligi, suv xo'jaligi, atom energetikasi, mashinasozlik va h.k. sohalar 
bo'yicha ekspertiza asosan loyihalanayot-gan muhandislik inshootining atrof-
muhitga ta'sirini baholash yu-zasidan o'tkaziladi. Ekspertizalar geografik va 
ekologik ekspertizaga bo'linadi.