O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kafedrasi

 
Eroziya
(lotincha "erosio" -yeyilish, yuvilish) deb, tog' jins-larining oqar 
suvlar ta'sirida yuvilishiga aytiladi. Eroziya yuza-lama va chiziqli turlarga 
bo'linadi. Yuzalama erozi- ya jarayoni tog' yonbag'irlarida keng tarqalgan. 
Surilma -
tog' jinslarining og'irlik kuchi ta'sirida pastga qarab surilishiga 
aytiladi. Surilmalar asosan tog'li o'lkalarda sodir bo'ladi. Surilmalar ham sellar kabi 
xalq xo'jaligiga juda katta moddiy zarar yetkazadi. 
Karst
- eriydigan tog' jinslarini yer usti va yer osti suvlari ta'sirida eritib, 
oqizib ketilishiga va yer ostida turli xil bo'shliqlarning (g'orlarning) hosil bo'lishiga 
aytiladi. Suvda tez eriydigan jinslarga ohaktoshlar, dolomitlar, bo'r, mergel, gips 
va turli xil tuzlar kiradi. Bunday jinslar tarqalgan joylarda qurilish ishlari olib 
borish ancha murakkab jarayon hisoblanadi. 
Shamol eroziyasi
doimiy shamollar esadigan joylarda ko'proq uchraydi, 
bunda tuproqning yuqori unumdor qismi uchirib olib ketiladi. 

---

135 
Suv eroziyasi
qiya joylarni sug'orish jarayonida ro'y beradi va turli 
kattalikdagi jarlarning vujudga kelishiga va hosildor yerlarning ishdan chiqishiga 
olib keladi. 
Ozon "tuynugi"-
XX asrning 50-yillaridan boshlab, havoda freon 
gazlarining (xlor, ftor, uglerod) miqdori ko'payganligi kuzatila boshlandi. Bu 
gazlar 25 km balandlikda joylashgan ozon qatlamini yemira boshladi. Ma'lumki, 
ozon qatlami Quyoshdan kelayotgan zararli ultrabinafsha nurlarni tutib qoladi. 
Ozon qatlamining yemirilishi natijasida ozon "tuynugi" hosil bo'ldi. Mazkur 
tuynukdan Yer yuza-siga ultrabinafsha nurlarining kirib kelishi donli ekinlar 
hosilini keskin kamaytirib yuborishi, odamlarning ten raki kasaliga chalinishlariga 
sabab bo'lishi aniqlangan.