O’zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi namangan davlat universiteti yunusova Gulshoda Nazihanovna «TA’limda ta’limda axborot texnologiyalari»

Kompyuter xotirasi 
Kompyuter xotirasida dasturlar va qayta ishlanayotgan ma’lumotlar 
saqlanadi. Xotiraning har xil turlari va qurilmalari mavjud bo’lib, ularning asosiy 
xarakteristikasi axborot sig’imi va tez ishlashidir. Shaxsiy kompyuterninig hamma 
xotiralari tashkil qilinishi xususiyatlariga va ishlatilishiga ko’ra ichki va tashqi 
turlarga bo’linadi. 
Ichki xotiralar 
Kompyuterni o’chirilsa, bunday xotiralardagi ma’lumotlar ham (doimiy 
xotiradagidan tashqari) o’chib ketadi. 
Tezkor xotira kompyuterning muhim qismi bo’lib, protsessor undan amallarni 
bajarish uchun dastur, berilganlarni oladi va amalni bajarib, natijani yana unda 
saqlaydi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, kompyuter o’chirilsa, tezkor xotirada 

---

21 
saqlanayotgan dasturlar va berilganlar yo’q bo’lib ketadi. Shuning uchun ularni 
qattiq diskda yoki disketalarda saqlab qolish kerak. 
Doimiy xotira. Kompyuterlarda berilganlar unga avvaldan joylashtirilgan 
doimiy xotira 
(BIOS-Basic Input- Output System-kiritish chiqarishning asosiy 
tizimi) mavjud. Bunday xotiradan faqat o’qish mumkin. Shuning uchun ham u ROM 
(Read Only Memory-faqat o’qish uchun) deb ataladi. IBM PC kompyuterlarda bu 
xotira kompyuter jihozlarini ishlashini tekshirish, amaliyot tizimini boshlang’ich 
yuklanishini ta’minlash, qurilmalarga xizmat ko’rsatishning asosiy funksiyalarini 
bajarish uchun ishlatiladi. 
Kesh xotira. 
Kesh xotira
kompyuter ishlash tezligini oshirish uchun 
ishlatiladi. U tezkor xotira va mikroprosessor orasida joylashgan bo’lib, uning 
yordamida amallar bajarish tezkor xotira orqali bajariladigan amallardan ancha tez 
bajariladi. Shuning uchun kompyuter xotirasining ko’proq ishlatiladigan qismi 
nushasini kesh xotirada saqlab turadi. Mikroprotsessorning xotiraga murojaatida, 
avvalo, kerakli dastur va berilganlar kesh xotirada qidiriladi. 
Videoxotira. Videoxotira monitor ekraniga video ma’lumotlarni 
(videotasvirlarni) saqlab turish uchun ishlatiladi. Shuni aytish lozimki, 
videotasvirlar (ayniqsa rangli) kompyuter xotirasida ko’p joy egallaydi. Shuning 
uchun video xotira hajmi qancha katta bo’lsa, shuncha yaxshi albatta. 
Videoxotiraning 1 Mbaytdan kam bo’lmagani maqsaa muvofiq. 
Tashqi xotiralar 
Kompyuter o’chiq yoki yoqiq holatida ham bunday xotiralardagi ma’lumotlar 
saqlanib qoladi va uni yana ishlatish mumkin. 
Egiluvchan disklar. Ularning diametri 3.5 dyum (89 mm) bo’lib, hajmi 1,44 
Kbgacha ma’lumotni saqlashga mo’ljallangan magnit qobiqli diskdan iborat. 
Bunday diskdan ma’lumotni o’qish va unga ma’lumotlarni yozish tezligi juda 
kichik. 
Qattiq disklar. Qattiq disklar ma’lumotlarni uzoq vaqt saqlashga 
mo’ljallangan disklardir. Ular ikki tarafi magnit qobig’i bilan qoplangan 1 tadan 5 
tagacha aylana metal plastinalardan iborat bo’lib, umumiy o’qda katta tezlikda 

---

22 
to’xtovsiz aylanib turadi. Bunday disklarni mexanik buzilishini oldini olish 
maqsadida maxsus metal korpus bilan himoyalab qo’yiladi. Ularning hajmi hozirda 
300 Gbgachani tashkil qiladi. 
Lazerli (kompakt) disk. Keyingi paytda bu qurilma juda muhim rol 
o’ynamoqda. Uning asosiy sababi unga 650 - 700 Mbayt hajmdagi ma’lumotni 
sig’ishi bo’lsa, ikkinchi tomondan uni ishlatishda qulayligi bilan alohida etiborga 
loyiq. Uning CD ROM, CD R va CD RW ko’rinishdagilari mavjud Bunday 
disklarning ikki tarafiga ham yoziladiganlari hozirgi kunda keng qo’llanilayapti. 
DVD disklar. Bu nomdagi disklar raqamli ko’pmaqsadli audio-video 
ma’lumotlarni saqlashga mo’ljallangan bo’lib, ularning ma’lumot sig’imi 4.7 Gbdir. 
Ularning ham faqat bir marta va ko’p marta yoziladigan ko’rinishlari mavjud. 
Bunday disklarning ham ikki tarafiga yoziladiganlari bor. 
Flesh-xotira. Bunday xotira qurilmasi mikrosxemelardan iborat bo’lib 
kompyuterning USB portiga ulanadi. hlarning 256, 512, 1, 2 Gb va undan katta 
hajmlilari ham mavjud. Ularga ma’lumotlarni katta tezlikda yozib olish va saqlash 
imkoni bor.