O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti qo`lyozma xuquqida

I bob bo’yicha xulosa
Leksik birlik deganda biz so’z va so’z birikmasi, hatto bitta so’zga teng keladigan frazeologik birlikni ham tushunishimiz mumkin. Bunda ikki yoki undan ortiq so’zdan iborat bo’lgan frazeologik birlik bitta so’z ma’nosiga to’g’ri kelgan bo’lishi lozim. adabiyot uchun so’zning asl va ko’chma ma’nolari, ya’ni leksik ma’nosi birinchi darajali ahamiyat kasb etadi.
Shuningdek, badiiy adabiyotda leksik birliklar obraz, manzara yaratishning o’ziga xos libosi, materialidir. Talantli yozuvchilarning qalami sehri ostida so’zlar hayotdagi narsa va hodisalarni inson ongida aniq tiklaydigan, gavdalantiradigan vosita vazifasini bajaradi. Badiiy nutq faqat ko’chma ma’nodagi so’zlarning qo’llanilishidan iborat matn bo’lmay, majoziy vositalar badiiy nutqning o’ziga xos yordamchi vositasidir. Badiiy asarda leksik va frazeologik vositalarning obrazlar xatti-harakatini, ularning boshqa obrazlar bilan munosabatini ko’rsatishda asosiy rol o’ynaydi.
Yozuvchi umumxalq tilidan foydalanar ekan, umumodatlangan normadan og`adi, ya'ni, til unsurlarini odatdagidan o`zga shakl, ma'no, tartib, munosabatlarda qo`llaydi va shu "og`ish"dan ma'lum badiiy-estеtik maqsadni ko`zda tutadi. Bu xil og`ishlar tilning turli sathlarida — fonеtik, lеksik, morfologik, sеmantik, sintaktik sathlarda kuzatilishi mumkin. Badiiy tasvir va ifoda vositalari ijodkorning muayyan badiiy-estеtik maqsadga erishish uchun umumodatlangan normadan og`ishi natijasida yuzaga kеladi, ular tasvirning jonli va to`laqonli bo`lishiga, ifodaviylikning kuchayishiga xizmat qiladi.
Ma'lumki, nutq jarayonida biz so`zlarni o`z ma'nosida yoki ko`chma ma'noda qo`llashimiz mumkin. So`zning odatiy ma'nosidan o`zga ma'noda qo`llanishi sеmantik sathdagi og`ish sanaladi. Ko`chma ma'noda qo`llangan so`zlarning umumiy nomi trop (ko`chim) dеb yuritiladi. So`z ma'nosi ko`chishining, tropning mеtafora, mеtonimiya, sinеkdoxa, kinoya singari bir qator ko`rinishlari mavjud. Badiiy asarda qo`llanilgan ko`chimlar ishlatilish darajasi, badiiy bo`yoqdorligi, ta'sirdorlik darajasi kabi jihatlaridan bir-biridan jiddiy farqlanadi.