O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va geografiya fakulteti kimyo kafedrasi nuritdinov Azimjon Qayum o’g’lining

III.4.Yuqori disperslik bilan olingan mahsulotlar tahlili
Xom ashyolarni quyosh havosida quritishdan maqsad shuki, xomashyo qanchalik quruq bo’lsa uni elakdan o’tkazish oson bo’ladi va tarkibidagi namlik maksimal qutilish. Namlik tayyorlanadigan bo’yoqning sifatiga va xossalariga yomon ta’sir etadi. Bu xom ashyolarga talk, bo’r, natriy karboksimetilselluloza va titan oksidi kiradi.
Kerakli xom ashyolarni dastlab yirik elakdan o’tkazilsa, so’ng mayin elakdan o’tkazish oson bo’ladi. Elaklashdan maqsad xom ashyoni yuqori dispersligini ta’minlashdan iboratdir. Yuqori disperslikka ega bo’lgan xomashyo erituvchida yaxshi eriydi va bir jinsli aralashma hosil qilishga osonlik bilan erishiladi. Disperslik darajasi muhim bo’lgan komponentlardan biri bu- pigment kukunidir.Emulsion bo’yoq tayyorlash jarayonida kukinning dispersligi talabga javob bermagan hollarda bu mahsulot bilan bir jinsli aralashma hosil qilish jarayoniga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Buning natijasida tayyorlangan emulsion bo’yoqlar devorlarga surtilganda devor yuzasi notekis hamda qora nuqtalar paydo bo’ladi. Bu qora nuqtalar pigmentning erimay qolgan yirik zarralaridir. Mazkur qora nuqtalar mahsulotning sifatiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Bundan tashqari zarrachalar dispersligining kattaligi qorishmaning g’ovaklik darajasi yuqori bo’lishiga olib keladi.
Shu bilan birgalikda pigmentning disperslilik darajasi ularning qoplovchanlik darajasiga ham ta’sir ko’rsatadi. pigmentning maydalilik darajasi qanchalik mayda (mayin) bo’lsa, ular pardozlanayotgan devorlarni shunchalik yaxshi qoplaydi va va sifat oson bo’ladi. Bo’yash jarayonlarida purkaydigan mexanizmlardan foydalanilganda bu katta ahamiyatga ega.
Tarkibiy qisimlarni tortishda elektron tarozidan foydalaniladi. Tortishda tortish qoidalariga amal qilinishi shart. Erituvchilarni tortish ishlari og’zi zich berkiladigan idishlardan olib boriladi. Bundan tashqari emulsion bo’yoq tayyorlash jarayonida komponentlarini aralashtirishga ham alohida e’tibor berish talab etiladi. Chunki, komponentlar yaxshi aralashmasa mahsulot sifati buziladi.
Barcha qilinadigan maydalash ishlari chinni idishda qilinishiga sabab ishlatiladigan xom ashyolar chinni bilan hech qanday kimyoviy ta’sirga kirishmaydi, aralashtirgich sifatida esa xom ashyo bilan hech qanday kimyoviy ta’sirga kirishmaydigan nikel qoshiqdan foydalanildi.