O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan viloyati Kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

Yangi oʻquv materialini mustahkamlash 2.8Yangi oʻquv materialini oʻzlashtirish darajasini tekshirish boʻyicha tezkor soʻrov oʻtkazadi 2.9. Darsda oʻzlashtirgan bilimlarini tekshirish maqsadida boshlangʻish nazorat olinadi
Tinglaydi, yozib oladi Yozib oladi Diqqat qiladi Savollarga javob beradi Kuzatadi, ma’lumotlarni daftarga qayd qiladi Savollarga javob beradi, test topshirigʻini bajaradi
3-bosqich: Yakuniy qism. 10 daqiqa	Mashgʻulotni yakunlash Mavzu yakunlanadi, bajarilgan ishlarni kelgusida kasbiy faoliyatlarida muhim ahamiyatga ega ekanligiga oʻquvchilar e’tiborini qaratadi Uyga vazifa berilishi Nazorat savollariga javob qaytarish	Diqqat qiladi Topshiriqni yozadi

1. ilova

Baholash mezoni va ko’rsatkichlari

t/r	Nazariy bilimlarni baholash	ball
1	Savollarga to'liq javob berish, misol dalil keltiradi, Mavzu haqida to’liq ma’lumotlarni keltiradi, yangi ma’lumotlarni amaliyotda qo’llay oladi	5
2	Savollarga noto'liq javob beradi, mavzu haqida tushunchalarini to’liq bayon eta olmaydi	4
3	Savollarga qisman javob beradi, yangi va o’tilgan mavzular bo’yicha qisman bilimga ega	3
4	Savollarga umuman javob bera olmaydi, yangi mavzu va o’tilgan mavzular yuzasidan bilimga ega emas.	2

2. ilova

Kichik guruhlarda ishlash qoidasi

1	Talabalar ishini bajarish uchun zarur bilim va masalalarga ega bo’lmog’i kerak
2	Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog’i lozim
3	Kichik guruh oldiga qo’yilgan topshiriqni bajarish uchun yetarli vaqt ajratiladi
4	Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tazyiqqa uchramasligi haqida ogohlantirilishi zarur.
5	Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, ishlab chiqarish ta’limi ustasi ularga yo’riqnoma berishi lozim.
6	Nima bo’lganda ham muloqotda bo’ling, bajargan ishini erkin namoyon etish

Fan bo'yicha o'quvchilarni o'zlashtirish, baholash mezonlari

3. 
   ilova
   

№	Baholash mezonlari	Baholar
		“5” – a’lo	“4” - yaxshi	“3” - qoniqarli	“2” - qoniqarsiz
1.	Nazariy ma’lumotlarni o’zlashtirishi
2.	Amaliy ma’lumotlarni o’zlashtirishi
3.	Joriy nazorat natijalari
4.	O’rtacha bahosi

3-Mavzu:Klinik atamalar yasash usullari. Suffiksatsiya. Prefiksatsiya usuli. Klinik terminlar yasovchi atama elementlar. A’zo va tana qismlarini ifodalovchi ,ilm- fanni, diagnostik usullarni, davolashni, iztirobni, kasalliklarni ifodalovchi yunon atama elementlar.

Reja:
• Yunon tibbiy atamalarini yasalishi va tuzilish shakliarini;
• Yunon atamalarida qo'llaniladigan old qo'shimchalarini;
• So'z yasovchi elementlarni;
• So'z yasovchi qo'shimchalar yordamida tibbiy atamalar tuzishni;


Maqsad. Yuqorida keltirilgan sufikslarning va yangi yunon-lotin dubletlarini hamda AE larning ma’nolarini o‘rganish; murakkab va qisqartma so‘zlarni tahlil qilish va yangi murakkab atamalar yasash ko‘nikmalarini o‘stirish.
Klinik atamashunoslikda eng ko‘p qo‘llanadigan lotin suffikslari:

Suffikslar	Ma’nosi	Misollar	Ma’nosi
-osis -iasis	Yallig‘lanishdan tashqari kasallik, hujayralar miqdorining ortib ketishi, patologik jarayon va uning natijasi	stenosis	torayish
		sclerosis	zichlashish, qattiqlashish
		toxicosis	zaharlanish
		lithiasis	tosh hosil bo‘lishi
		psoriasis	terining toshmali kasalliklari
-ismus	O‘zak ma’nosi bilan bog‘liq patologik holat yoki ko‘rinish	Infantilismus	jismoniy yoki aqliy jihatdan bola yoshi darajasida qolish
		Virilismus	ayollarda erkaklarga xos belgilarning paydo bo‘lishi
-itis	Yallig‘lanish	Arthritis	bo‘g‘imlarning yallig‘lanishi
		Stomatitis	ogiz bo‘shlig‘ining yallig‘lanishi
-oma	O‘sma, shish	Osteoma	suyak to‘qimalaridan hosil bo‘lgan o‘sma
		Neuroma	nerv tolalaridagi o‘sma

Tibbiy va farmatsevtik atamalarini ko'pchilik qismini lotin va yunon so'zlari tashkil etadi, buni biz tarixdan bilamiz. Anatomik so'zlarni, ya'ni odam a'zolari nomini lotin so'zlari tashkil etsa, klinik (ya'ni kasallik va kasalliklar nomini) asosan yunon (grek) so'zlari tashkil etadi. Ba'zi murakkab termin elementlar esa xar ikkala termin qo'shilishidan ham hosil bo'ladi. Shuning uchun ham lotin tilida qo'llaniladigan tibbiy atamalarni o'qib, tahlil qilib, uning tub ma'nosini tibbiyot xodimlari albatta bilishlari kerak.

1. Lotin tibbiyot va farmatsiya terminalogiyasida ishlatiladigan ko'p so'zlar suffikslar va old qo'shimchalar yordamida tashkil topgan bo'ladi.
2. Ko'pchiliktibbiyot va farmatsevtik terminlarning hosil bo'lishlda yunon (grek) tiljdan kirib kelgan old qo'shimchalar ishtirok etadi.
Masalan: a-tonia, hyper-tonia, dys-trophia
3. Ko'pchilik lotin meditsina va farmatsevtik terminlari murakkab so'zlar bo'lib ularni tashkil topishida grekcha (yunoncha) so'zlarini ildizi ishtirok1 etadi.
Masalan: alg-ia-og’riq=neuralgia-asab og'rig'i
4. Murakkab so'zlar bog'lovchi unli harflar va bog'lovchisiz ham tashkil topishi mumkin. Bog'lovchi sifatida o, a, i-unli harflari ishtirok etadi.
Masalan: somn-i-fer=uyqu keltiruvchi; somnus-uyqu; ferere-keltirmoq


Yunon tibbiy atamalarida so'z yasovchi elementlarni yodda saqlang!

Yunoncha	O'zbekcha	Misollar	Misollar tarjimasi
Aesthes	sezish, his qilish	Anaesthesia	og'riqsizlantirish
-Ala-	og’riq	neuralgia	asab og’rigi
-graph-(ia)	chizish, yozish, tasvir	roentgenographia	Rentgen nuri orqali tasvirga olish
-path- patia-	Kasallik	pathologia	Kasallik haqidagi fan
-therm- thermia-	issiqlik, harorat	hypothermia	issiqlikni pasayishi
-ton(ia)	taranglashish	hypertonia	qon bosimini ko’tarilishi
-ur (ia)	Siydik	Anuria	siydik chiqmaslik
-rragia	kesilgan, ketish	haemorrhagia	qon ketish
-scop(ia)	tekshirish, kuzatish	rectoscopia	to'g'ri ichakni tekshirish
-therapia	Davolash	Hydrotherapia	suv bilan davolash
-trophia	Oziqlanish	Atrophia	Oziqlanishni yo’qolishi
-ectomia	kesib tashlash	Tonsilectomia	bodomsimon bezni kesib olib tashlash
-phag(ia)	Yemoq	Dysphagia	yutushni buzilishi
-philia	moyIIIik	Heamophilia	qon ketishiga moIIIik
-stomia	og’iz	Stomotologia	og'iz bo'shlig'i kasalliklarini o’rganuvchi fan
Trans-	o'tish, quyish	transfusio	haemotransfusio- qon quyish
contra-	Qarshi	Contraseptinum	Xomiladorlikka qarshi rinri
peri-	Atrofida	Pericardium	yurak oldi xaltasi
syst-	Pufak	systits	siydik pufagi yallig’lanishi

Quyidagi nuqtalar o'rniga so'z yasovchi elementlardan foydalanib so'z to'ldiriladi.

1. ….statis-o'tning dimlanishi

2. ….vertebralis-umurtqalararo
3. ….hydricus-suvsiz
4. ….potentio-kuchsiz, quwatsiz
5. ….asthmarticus-astmaga qarshi
6. ….itis-terining yallig'lanishi
7. ….centralis-markaz yaqinida
8. my.... ia - muskuldagi og'riq
9. nephr.... - buyrakni kesib tashlash
10. hyper.... - qon bilan to'lish


Quyidagi Y - ishlatiladigan so'z yasovchi elementlarning xotirada saqlang!