O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan viloyati Kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

Yangi oʻquv materialini mustahkamlash 2.8Yangi oʻquv materialini oʻzlashtirish darajasini tekshirish boʻyicha tezkor soʻrov oʻtkazadi 2.9. Darsda oʻzlashtirgan bilimlarini tekshirish maqsadida boshlangʻish nazorat olinadi
Tinglaydi, yozib oladi Yozib oladi Diqqat qiladi Savollarga javob beradi Kuzatadi, ma’lumotlarni daftarga qayd qiladi Savollarga javob beradi, test topshirigʻini bajaradi
3-bosqich: Yakuniy qism. 10 daqiqa	Mashgʻulotni yakunlash Mavzu yakunlanadi, bajarilgan ishlarni kelgusida kasbiy faoliyatlarida muhim ahamiyatga ega ekanligiga oʻquvchilar e’tiborini qaratadi Uyga vazifa berilishi Nazorat savollariga javob qaytarish	Diqqat qiladi Topshiriqni yozadi

1. ilova

Baholash mezoni va ko’rsatkichlari

t/r	Nazariy bilimlarni baholash	ball
1	Savollarga to'liq javob berish, misol dalil keltiradi, Mavzu haqida to’liq ma’lumotlarni keltiradi, yangi ma’lumotlarni amaliyotda qo’llay oladi	5
2	Savollarga noto'liq javob beradi, mavzu haqida tushunchalarini to’liq bayon eta olmaydi	4
3	Savollarga qisman javob beradi, yangi va o’tilgan mavzular bo’yicha qisman bilimga ega	3
4	Savollarga umuman javob bera olmaydi, yangi mavzu va o’tilgan mavzular yuzasidan bilimga ega emas.	2

2. ilova

Kichik guruhlarda ishlash qoidasi

1	Talabalar ishini bajarish uchun zarur bilim va masalalarga ega bo’lmog’i kerak
2	Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog’i lozim
3	Kichik guruh oldiga qo’yilgan topshiriqni bajarish uchun yetarli vaqt ajratiladi
4	Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tazyiqqa uchramasligi haqida ogohlantirilishi zarur.
5	Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, ishlab chiqarish ta’limi ustasi ularga yo’riqnoma berishi lozim.
6	Nima bo’lganda ham muloqotda bo’ling, bajargan ishini erkin namoyon etish

67

Fan bo'yicha o'quvchilarni o'zlashtirish, baholash mezonlari

3. 
   ilova
   

№	Baholash mezonlari	Baholar
		“5” – a’lo	“4” - yaxshi	“3” - qoniqarli	“2” - qoniqarsiz
1.	Nazariy ma’lumotlarni o’zlashtirishi
2.	Amaliy ma’lumotlarni o’zlashtirishi
3.	Joriy nazorat natijalari
4.	O’rtacha bahosi

6-mavzu: Otlarning 3-turlanishi. Genus masculinum.
Reja:

• 
  III turlanish otlarga umumiy tavsifni;
  
• 
  III turlanish otlarning muhim xususiyatlarini;
  
• 
  Teng va noteng murakkab otlarni;
  
• 
  III turlanish masculinum otlarini;
  

Biz o'rganadigan tibbiy atamalarni ko'pchilik qismini III turlanish otlari tashkil etadi. Shuning uchun ham ularni o'rganishimiz kerak. III turlanishdagi otlarga masculinum, femininum, neutrum, rodidagi otlar kirib, ular Nom. sing-da, har-xil qo'shimchaga ega bo'lib, Gen. Sing-da har uchchala rodda ham bir hil ya' ni - is qo'shimchasiga ega bo'ladi.

IIIturlanish otlarni rodi Nom sing qo'shimchasiga qarab aniqlanadi. Ular har - xil bo'lishi maxsus diqqat talab etadi.Masalan:
Apex, icis, m - uch, bosh, cho'qqi
gaster, tris, f - me'da (oshqozon)
tuber, eris, m - do'mboq
ren, renis, n - buyrak


III turlanish masculinum va femininum otlari kelishiklarda bir hil qo'shimchalarga ega bo'ladi.
III turlanish otlari tenglik darajasiga ko'ra teng murakkab va noteng murakkab otlarga bo'linadi.Ular o'ziga xos xususiyatga egadir. Masalan:
Nom. sing. – cutis
Gen. sing. – cutis
Ya;ni bu atamada har ikkala kelishikda ham bo'g'imlar soni bir xIIIigini ko'rib turibmiz shuning uchun ham teng murakkab ot deyiladi.
Noteng. murakkab otlarga esa Nam sing - ga nisbatan Gen. Sing - da bir bo'g' in ortiq bo'ladi.Masalan:Nom. Sing - Pulmo - o'pka. Gen. Sing - Pulmonis
Bu misolda bitta bo'g'in ortiqcha kelayotganligini ko'rishimiz mumkin. III turlanish otlarning turlash uchun ham avval ot negizi topib olinadi. Undan keyin tegishli kelishik qo'shimchasini qo'shib turlanadi.
Ot negizini topish uchun Gen. Sing, ko'rinishidan - is qo'shimchasini olib tashlab hosil qilinadi.
Shuning uchun III turlanish otlarni Nom. Sing, bilan birgalikda Gen. Sing qo'shim-chasini ham bilish kerak. Aks xolda negizini topib bo'lmaydi, usiz es turlab bo'lmaydi.
Masalan:Nom. Sing. – cortex; Gen. Sing. - corticis bunda Gen. Singdan - is olib tashlansa negiz cortic qoladi yokiNom. Sing. – Pulmo; Gen. Sing. - Pulmonis bunda negiz pulmo -dir
IIIturlanish otlarning lug’at shaklida Nom. Sing. - da ot nomi to'la berilib verguldan keyin Gen. Sing, qo'shimchasi va rodi ko'rsatiladi.Masalan: Pulmo, onis, n – o’pka.
IIIturlanish otlar tarkibida bir bo’g'inli otlar ham ko'plab uchraydigan lug'at ko'rinishi o'ziga xos ko'rinishiga egadir.
Nom. Sing. - da ot nomi to'la beriladi, verguldan keyin Gen.Sing – da ham otni to'la kelishikdagi ko'rinishi berilib keyin tarjimasi beriladi.Masalan:
Pes, pedis, m - oyoq
car, cordis, m - yurak va h.k.
III turlanish otlarning kelishik qo'shimchalari quyidagilardan iboratdir.

Casus	Singularis		pluralis
	m.f.	n.		m.f.	n.
Nom.	har xil	har xil		-es	-a
Gen.	-is	-is		-um	-um
Dat.	-I	-i		-ibus	-ibus
Acc.	-em	Nom		-es	-a
Abl.	-e	-e		ibus	ibus

Turlanish namunasi

Casus	Singularis		pluralis
	m.f	N		m.f	n
Nom.	cortex	Cor		cortices	corda
Gen.	cortis	cordis		corticum	cordum
Dat.	cortici	cordi		corticibus	cordibus
Acc.	cortecem	Cor		cortices	corda
Аb.	cortice	corde		corticibus	cordibus

IIIturlanish otlarni qaysi rodga mansubligini bilish uchun Nom. Sing. qo'shimchasiga qarab aniqlaniladi. Shuning uchun ham ularni esda saqlab qolish kerak.
Jumladan III turlanish masculinum rodi Nom va Gen. Sing. qo'shimchalar quyidagilardan iboratdir.

Nom. Sing.	Gen. Sing.	Misollar (Nom. Sing. Gen. Sing.)
- 0	-onis -inis	Pulmo - Nom homo -	pulmonis - Gen. - o'pka hominis - odam
- or	-oris .	liquor-	liquoris - suyuqlik
- os	-oris	Flos	floris - qul
- er	-eris	Aether	aetheris - efir
-	-ris	Venter	ventris - meda
- ex	-icis	Cortex	corticis - po'stloq
- es	-edis	Pes	pedis - oyoq
-	-etis	Paries	parietis - to'siq
-	-itis	Stipes	stipitis - novda

IIIturlanish masculinum rodiga oid otlarni yasalishida quyidagi so'z yasovchi elementlar ishtirok etadi.
I.-tor,-sor, -xor xarakatni bildiradi.
Masalan: flexor – bukuvchi; extensor - to'g’rilovchi (yozuvchi) adductor - yaqinlashtiruvchi


II.-or- qo'shimchasi jismoniy yoki ruhiy holatni bildiradi.
Masalan: dolor - og' riq; rubor - qizarish


IIIturlanish otlari rod, son, kelishikka qarab I guruh sifatlari bilan moslanadi.
Masalan: cortex, amarus - achchiq po'stloq (m.rod)
III-Nom radios, amara - achchiq ildiz (f.rod)
III-Nom liquor flavis- sariq suyuqlik (f.rod)


III-Nom Quyidagi otlarni negizini toping!
Aether, vomer, liquor, flos, sapo, cor, pes, cortex, aer, carbo.
Namuna: Aehter-Nom; Aehteris-Gen. negiz Aehter.
Quyidagi otlarni yod oling!
1.Apex,ics, m - uchki qism, boshi
2.cor,cordis, m - yurak
3.cortex, ics,m-po'stloq
4.gaster, tris,m-meda, oshqozon
5. pes, pedis,m -oyoq
6. pulmo, onis,m-o'pka
7. ureter,eris,m -siydik yo'li
8. calor, oris,m-issiqlik
9. dalor,oris,m-og' riq 
10. paries,etis,m-to’siq
11. tumor,oris,m-shish,o’sma
12. vomer,eris,m-dimoq suyagi
13. aetrher,eris,m-efir
14. auctor,oris,m-muallif
15. aer,aeris,m –havo
16. carbo,onis,m-ko'mir
17.odor,onis,m-hid
18. sapo,onis,m-sovun
19. sapor,oris,m-maza
20. pulvis,eris,m-kukun
21. Adonis,idis,m-Adonis, gulzardak
22. ren.enis,m-buyrak
23. aden,enis,m-bez
24. lien,enis,m-taloq
25. tuber,eris,m-do' mboq
26. flos,oris,m-gul
27. os,ossis-suyak
28. os,oris-og'iz