O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti umumiy tilshunoslik

zolimlik
 kishiga, 
adl
 ila rom et uni, 
YAhshilik
 qo`ldanki kelmas, 
zulm
 ham qilma chunon
(Nizomiy Ganjaviy) 
Omonimlar 
Omonimlar nutqda tuyuqlar, so`z o`yinlari hosil qiliSh uchun iShlatiladi.
Bir marta gapirsang, o`yla necha 
bor 
Bilmasang, bilganlar huzuriga 
bor 
Burun ko`tarmoqni kim qo`ydi senga
Ahir aqlliroq o`zgalar ham 
bor
. (H. Saloh). 
Ayniqsa, omofonlar so`z o`yini yaratiShda katta imkoniyatga ega. Masalan:
Kungaboqar
, 
kungaboqar.
Umr bo`yi 
kunga boqar
 
Omonimlardan A.Navoiy, Z.M.Bobur kabi mashhur Shoirlar unumli foydalanib, tuyuqlar 
yaratiShgan.
Kundalik hayotimizda keng qo`llanadigan, barcha uchun tushunarli bo`lgan so`zlar faol 
leksikani taShkil etadi.
Nofaol so`zlar esa hayotimizda kam iShlatiladi, hammaga ham tushunarli bo`lavermaydi.
Shuning uchun ular qo`llaniShi chegaralangan leksika qatoriga kiradi. Ular eskilik bo`yog‘iga 
ega bo`ladi. Bunday so`zlar arhaizm va istorizmlar deyiladi. 
Arhaik so`zlar badiiy asarlarda, fel`etonlarda, tanqidiy maqolalarda nutqqa kinoya, piching, 
mazah, maShara ruhini beriSh uchun iShlatiladi.
Masalan:
Faqir jami yozg’uvchilarimizning osor va aSh’oridin bahramand bo`lib, har dasturhon 
ustida odoyi janrlarini qilurmen. Bu mutoalalar hosiyatidin o`zumda ham andek tab’i nazm 
paydo bo`lib, bir qancha bayt-g’azallar yozdim. 
A.Qahhor ―Maktub‖ 
Istorizm
esa o`tmiSh voqeligini ataSh zaruriyati bilan ishlatiladigan so`zlar. Masalan: 
Faqir 
muddat sakkiz yil, riyozat chekib, 15 yoShimda 
Kalomi SHarifni hatm qildim 
va bir jum’a 
nomozida imomatga o`tdim. A. Qahhor ―Maktub‖ 
Neologizmlarning uslubistik vazifasi juda hilma-hildir.
Ma‘lumki, hayotimizda yangi paydo bo`lgan so`zlar faqat ataSh vazifasini bajaradi. 
Masalan: 
jinsi, vilvet, internet, komp`yuter, magistr, bakalavr, supermarket, holding va h.k. 
Lekin yozuvchilar tomonidan yaratiladigan neologizmlarlarning uslubistik xususiyati katta. 
Bular okkazionalizmlar deyiladi. Masalan: 
G‘.G‘ulom –doSh so`z yasovchi affiksi yordamida quyidagi yangi so`zlarni yaratgan: 
eldoSh, yerdoSh, kuraShdoSh, qalamdoSh
kabi. Mirtemir esa 
yurakdoSh, to`ydoSh, soqoldoSh
kabi so`zlarni, M. Shayhzoda 
nuriston, quyoShiston, nurobod, quyoShobod, halqobod
kabi 
so`zlarni, E. Vohidov 
changiston, balchig’iston
kabilarni yaratgan. 
Bunday leksikaga yana dialektizmlar, terminlar, kanstelyarizmlar, jargon va argolar ham
kiradi. Bularning hammasi funkstional uslub` turlaridan badiiy, publististik, so`zlaShuv 
uslublarida uslubistik ma‘no ifodalaydi. 
Dialektizmlar badiiy asarlarda hayotning realistik tasvirini beriShda, personajlar nutqini 
individuallaShtiriShda, mahalliy koloritni saqlab qoliShda uslubistik figura sifatida qo`llanadi. 
Masalan: 
Qating og’ridi?
(Oybek ―Bolalik‖) 
Bu jumlada bosh qahramon Musavoy nutqi berilgan, bu uning toShkentlik ekaniga iShora. 
Lekin vaqtli matbuotda Shevaga hos so`zlarning iShlatiliShi ijobiy hol emas. Masalan: 
Otlar, toylar chillada