O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

Iogan Genrix Tyunen
XIX 
asrning 20-30-
yillarida o’zining qishloq xo’jaligi tarmoqlarini joylashtirish 
bo’yicha ilmiy fikrlarini maxsus asarida bayon qildi (ruscha nomi 
«Izo
lirovannoe 
gosudarstvo»
1826y.). Tyunen g’oyasining asosiy mohiyati yagona shahar, ya’ni 
iste’mol markazi atrofida qishloq xo’jalik mahsulotlarini ma’lum tartibda 
yetishtirishni hududiy tashkil qilishdan iborat. U bu g’oyani amalga tatbiq qilish 
uchun xo’j
alik bilan shahar yoki bozor (uning misolida bu shahar 
–
Meklenburgdagi Rostok) o’rtasidagi masofa, qishloq xo’jalik mahsulotining narxi, 
qiymati va yer rentasiga asoslanadi. Yer rentasi esa unga qo’yilgan mablag’ bilan 
olingan daromad nisbati bilan belgilanadi.

---

Yuqoridagi shartlar yordamida I.Tyunen shahar atrofida qishloq xo’jaligi 
tarmoqlarining joylashuv tizimini yoki hududiy majmuasini yaratadi. Bu tizim 
adabiyotda 
«Tyunen xalqalari» 
nomi bilan mashhur. Chunki, turli mahsulotlarni 
yetishtirishga ixtiso
slashgan har xil tarmoqlar iste’mol markazi atrofida 
xalqasimon joylashadi.
“Tyunen xalqalari”
ni quyidalarni o’z ichiga oladi:

birinchi 
xalqa-
bog’dorchilik, sabzavotchilik va qisman sut chorvachiligi

ikkinchisi 
xalqa
–o’rmon xo’jaligi (o’sha davrda o’tin u
chun) 

uchinchi 
xalqa-
kartoshka, arpa yetishtirish va urug’chilik

to’rtinchi
 
xalqa-
yuqori unumdor g’allachilik va sut
-
go’sht chorvachiligi

beshinchi 
xalqa- 
g’allachilik
 

oltinchi xalqa 
–
yaylov chorvachiligi-
u birinchi bo’lib yerdan foydalanish 
masalalarini 
ko’tarib chiqdi va ilmiy adabiyotga «iqtisodiy makon» 
tushunchasini kiritdi.
1909 yilda Tyunenning vatandoshi 
—
Alfred Veber