O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

Xalqaro ishchi kuchlari migratsiyasining tushunchasi.
Aholi migratsiyasi 
–
bu doimiy yashaydigan joyiga qaytib kelish sharti bilan boshqa chegara 
hududlariga 
ko’chib
o’tish
va vaqtincha ishlash tushuniladi. 
Xalqaro migratsiya mehnat, oilaviy, sayyoh
lik kabi shaklarga bo’linadi. Bu 
borada asosiy e’tibor xal
qaro mehnat migratsiyasi va xalqaro ishchi kuchlari 
bozori muammosiga ko’pro
q qaratiladi. Xalqaro ishchi kuchi bozori mehnat 
resurslari h
amda milliy chegaralardan o’tishda turli yo’nalish bo’yicha shakllanadi. 
Xalqaro mehnat bozori esa meh
nat migratsiyasi shakliga bo’ysinadi.
So’nggi yillarda migrantlar faoliyati ancha pasaygani kuzatilmokda. 
Masalan, 90-
yillar o’tralarida (ani
qro
g’
i 1995 yil boshlarida) mamlakatdan 
mamlakatga ko
’chib yuruvchi a
holi 125 mln. atrofida edi. Keyingi paytlarda jahon 
bo’yicha bu 
holat 20-30 mln. kishini tashkil etmoqda. Bugungi kunda AQSh da 
chet ellik ishchilar soni 7 mln. ni tashkil etsa, bu ko’rsatkich G’arbiy Yevropada 
6,5 mln. ni, Lotin Amerikasida 4 mln., Yaqin Sharq va Shimoliy Afrikada 3 mln. 
odamni tashkil etadi. Xorijlik ishchilar ko’plab sanoat ma
hsulotlari ishlab 
chiqarishda faol sanalishadi. Masalan, Frantsiyaning qurilish sohasida 25 %, 
avtomobilsozlik sohasida esa 33 % ishchi immigrant sanalishadi. SHuningdek, 
Bel
ь
giya konchilarining teng yarmi, Shveytsariya qurilish tarmo
g’
ida ishlayotgan 
ishchilarning 40% i xorij immigrantlaridir. 
Xalq
aro ishchi kuchi migratsiyasi ikki xil shakl (forma)dan iborat bo’ladi, 
ya’ni immigratsiya va emigratsiya.
Immigratsiya 
–
bu ishlash uchun aholining boshqa bir mamlakatdan 
ikkinchi bir mamlakat h
ududga ko’chib kelishi. 
Emigratsiya 
esa aholining ishlash 
va yashash uchun boshq
a birorta mamlakatga ko’chib ketishi tushuniladi. Bu ikki 
h
olat o’rtasidagi fark esa i
qtisodiy tilda migratsiya sal
ь
dosi deb nomlanadi. 
Emigrantning o’z yurtiga kaytib kelishi 
reemigratsiya
deb ataladi. Xalqaro
migratsiyada yuq
ori malakali migrantlarni «a
qlli muh
ojirlar» deyishadi.
Ishchi kuchi migratsiyasi iq
tisodiy xarakterga ega bo’lmagan omillarda 
ham 
o’z aksini t
opadi. Iqtisodiy maq
sadni ko’zlovchi migratsiyada esa arzon ishchi 
kuchi tufayli mamlakatning iqtisodiy rivojlanishi kuzatiladi. Sir emaski, biror 
mamlakatga ish izlab borgan kishi o’sha yerlik tub a
holi olayotgan maoshdan 
albatta kam oylik oladi. SHu bilan birga davlat yoki korxonadan shu yerlik 
ishchidan ko’ra ancha kam bo’lgan ijtimoiy 
himoya talab qiladi. 
Iqtisodiy tah
lillar shuni ko’rsatadiki, ko’pro
q ishchi kuchlari chiqib 
ketayotgan mamlakatlarning iqtisodiy taraqq
iyoti sustlashadi, o’z o’rnida ishch
i 
kuchlari kirib kelayotgan davlatlar boyiydi. Xalqaro mehnat migratsiyasining 
asosiy omillar-
kapital yuritilishining tezlashishida o’z aksini topadi. Transmilliy 
korporatsiya (TMK)lar ishchi kuchlari q
o’shilishi natijasida davlatga kapital o
qib 
kelishi jadallashgani bilan alohida ahamiyat kasb etadi.